1. Khủng bố tấn công nhà thờ Công Giáo ngay tại Thủ đô Istanbul

Hai kẻ tấn công đeo mặt nạ đã nổ súng vào một nhà thờ Công Giáo ở Istanbul trong Thánh lễ sáng Chúa Nhật, được tường trình đã giết chết một người khi linh mục chủ tế đang truyền phép.

Đức Giám Mục Massimiliano Palinuro, đại diện tông tòa của Istanbul, nói với EWTN News Hôm Chúa Nhật, 28 Tháng Giêng rằng một người đàn ông đã thiệt mạng “trong thánh lễ khi linh mục chủ tế đang truyền phép” trong vụ tấn công tại Nhà thờ Santa Maria ở quận Sariyer của Istanbul.

Bộ trưởng Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ Ali Yerlikaya xác nhận rằng vụ tấn công xảy ra vào khoảng 11h40 sáng giờ địa phương và “một cuộc điều tra toàn diện” đã được triển khai khi chính quyền nỗ lực bắt giữ những kẻ tấn công.

Bộ trưởng cho biết một người đàn ông, chỉ được gọi là CT, là “mục tiêu của một vụ tấn công bằng súng và đã thiệt mạng”.

Đoạn video về vụ tấn công mà EWTN News thu được cho thấy hai người đàn ông có vũ trang mặc đồ đen đi theo một người đàn ông tóc trắng vào nhà thờ và bắn vào sau đầu anh ta. Giáo dân trốn dưới hàng ghế sau khi người đàn ông bị bắn. Đoạn video không rõ liệu những kẻ tấn công có tiếp tục nổ súng khi chúng nhắm vũ khí theo nhiều hướng khác nhau trong nhà thờ trước khi nhanh chóng tẩu thoát hay không.

Yerlikaya nói: “Chúng tôi cực lực lên án cuộc tấn công hèn hạ này.”

Trong một cuộc phỏng vấn với EWTN News chưa đầy hai giờ sau vụ tấn công, Đức Giám Mục Palinuro nói rằng nạn nhân “đã bị bắn bằng súng bên trong nhà thờ khi đang linh mục chủ tế truyền phép trong khi toàn thể giáo đoàn đang cầu nguyện”.

“Chúng tôi không biết lý do… chúng tôi phải chờ để hiểu tại sao thảm kịch này lại xảy ra, và xảy ra trong nhà thờ khi Thánh lễ đang được cử hành”, Đức Giám Mục Palinuro nói.

Đức Giám Mục đã yêu cầu mọi người cầu nguyện cho các nạn nhân và Giáo Hội Công Giáo ở Thổ Nhĩ Kỳ.

“Chúng tôi lo lắng về tương lai vì nếu đây là dấu hiệu của sự không khoan dung tôn giáo thì đối với cộng đồng của chúng tôi, đó có thể là một dấu hiệu rất xấu. Chúng ta hãy cùng cầu nguyện.”

Đức Thánh Cha Phanxicô đã chia sẻ một thông điệp với các nạn nhân của vụ tấn công sau khi ngài đọc Kinh Truyền Tin tại Quảng trường Thánh Phêrô vài giờ sau vụ nổ súng.

Đức Thánh Cha nói: “Tôi bày tỏ sự gần gũi của mình với cộng đồng nhà thờ Santa Maria Draperis ở Istanbul, nơi đã hứng chịu một cuộc tấn công vũ trang trong Thánh lễ khiến một người chết và một số người bị thương”.

2. Đức Thánh Cha Phanxicô không bác bỏ học thuyết Công Giáo về chiến tranh chính nghĩa

Rabbi Riccardo di Segni, đã bày tỏ “sự thất vọng to lớn” với cách mà Vatican đã ứng phó với cuộc khủng hoảng ở Gaza. Trước đó, người Ukraine cũng không hài lòng. Tuy nhiên, những tuyên bố gần đây của Đức Thánh Cha nên được hiểu rõ nhất là một lời kêu gọi nhiệt tình chấm dứt bạo lực, chứ không phải là sự bác bỏ truyền thống lâu đời của Công Giáo về chiến tranh và hòa bình.

Linh mục Raymond J. de Souza, là chủ bút tập san Công Giáo Convivium của Canada. Trên tờ National Catholic Register, ngài có bài viết nhan đề “Pope Francis Hasn’t Repudiated the Catholic Doctrine of Just War”, nghĩa là “Đức Thánh Cha Phanxicô không bác bỏ học thuyết Công Giáo về chiến tranh chính nghĩa”.

Xin kính mời quý vị và anh chị em theo dõi bản dịch sang Việt Ngữ qua phần trình bày của Túy Vân.

Những bình luận gần đây của Đức Thánh Cha Phanxicô rằng “chiến tranh không bao giờ có thể được biện minh” đã gây chú ý khắp thế giới. Tuy nhiên, đó không chính xác là những gì ngài nói; trong bối cảnh tưởng nhớ đến nạn diệt chủng Holocaust, Đức Thánh Cha nói rằng “luận lý của hận thù và bạo lực” không bao giờ có thể được biện minh.

Tuy nhiên, những bình luận trong tuần này là một phần của những tuyên bố mạnh mẽ chống chiến tranh. Một số người tự hỏi liệu điều đó có nghĩa là Đức Thánh Cha đã gạt bỏ truyền thống Công Giáo về giảng dạy chiến tranh chính nghĩa hay không. Không phải như thế đâu, nhưng câu hỏi đáng được kiểm tra.

Thế giới không muốn Đức Giáo Hoàng trở thành người cổ vũ cho chiến tranh; đã có quá nhiều chiến tranh rồi. Rôma đóng vai trò là nhân chứng cho hòa bình và khả năng hòa bình, có lẽ chưa bao giờ gây ấn tượng mạnh hơn như trong thông điệp năm 1963 của Thánh Gioan XXIII, Pacem in Terris, nghĩa là Hòa bình Tại thế, được viết trong những tháng sau Cuộc khủng hoảng hỏa tiễn Cuba đã đưa thế giới đến tình trạng bên bờ vực khủng hoảng. Trong khi hầu hết các thông điệp đều biến mất khỏi ký ức, lễ kỷ niệm 60 năm Thông điệp Pacem in Terris đã được cử hành rộng rãi vào năm ngoái.

Trong những tuần gần đây, Đức Thánh Cha Phanxicô đã nói về chiến tranh với giọng điệu ngày càng cấp bách. Trong nhiều năm, Đức Thánh Cha đã đề cập đến “một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba đang diễn ra từng mảnh”. Hai năm sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, và ba tháng sau cuộc chiến Israel-Hamas ở Gaza, các cuộc chiến tranh leo thang đã làm tăng tần suất và cường độ lên án chiến tranh của Đức Thánh Cha. Hai năm vừa qua đã có nhiều lần các cuộc chiến tranh bị lên án như vậy.

Vào tháng 3 năm 2022, trong một cuộc gọi video với Thượng phụ Kirill của Mạc Tư Khoa, Đức Thánh Cha Phanxicô gợi ý rằng không thể nói về “chiến tranh chính nghĩa” được nữa: “Chiến tranh luôn bất công”.

Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 6 năm 2022, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói về cuộc đổ bộ Normandy năm 1944, đồng thời hỏi liệu việc gửi binh lính Đồng minh đến chống lại các công sự của Đức Quốc xã có “chính đáng” hay không. Đi xa hơn, ngài cho rằng có lẽ đã đến lúc phải suy nghĩ lại liệu có nên tiến hành một “cuộc chiến tranh chính nghĩa” hay không.

“Tôi tin rằng đã đến lúc phải suy nghĩ lại về khái niệm 'chiến tranh chính nghĩa'. Một cuộc chiến có thể chính đáng; có quyền tự vệ. Nhưng chúng ta cần suy nghĩ lại về cách sử dụng khái niệm này ngày nay”, Đức Thánh Cha Phanxicô nói.

Vào tháng 8 năm 2022, trong cuốn sách của Đức Giáo Hoàng có tựa đề là “Chống chiến tranh”, Giáo hoàng Phanxicô đã tuyên bố:

“Chiến tranh không phải là giải pháp, chiến tranh là sự điên rồ, chiến tranh là một con quái vật, chiến tranh là căn bệnh ung thư ăn mòn chính nó, nhấn chìm mọi thứ! Hơn thế nữa, chiến tranh là một sự phạm thánh tàn phá những gì quý giá nhất trên trái đất của chúng ta, sự sống con người, sự ngây thơ của những đứa trẻ nhỏ, vẻ đẹp của tạo vật. Đúng, chiến tranh là một sự phạm thánh!”

“Chiến tranh luôn luôn là một thất bại,” Đức Thánh Cha nói vào năm ngoái trong chuyến viếng thăm nghĩa trang quân đội ở Rôma nhân Ngày Lễ Các Linh Hồn. “Không bao giờ có chiến thắng hoàn toàn. Bên này thắng bên kia, nhưng đằng sau đó luôn là sự thất bại với cái giá phải trả”.

Trong huấn từ trước khi đọc kinh Truyền Tin cách đây 10 ngày, Đức Thánh Cha đã nói về “chính chiến tranh” như một “tội ác chống lại loài người”:

“Chúng ta cầu nguyện rằng những người có quyền lực đối với những cuộc xung đột này sẽ phản ánh rằng chiến tranh không phải là cách giải quyết chúng vì nó gieo rắc cái chết cho dân thường và phá hủy các thành phố cũng như cơ sở hạ tầng. Nói cách khác, chiến tranh ngày nay tự nó đã là một tội ác chống lại loài người. Chúng ta đừng quên điều này: Bản thân chiến tranh là một tội ác chống lại loài người.”

Trong buổi tiếp kiến chung vào ngày 24 Tháng Giêng, Đức Thánh Cha nói rằng “bản thân chiến tranh là sự phủ nhận tình nhân loại”.

Nếu chiến tranh là một “sự phạm thánh”, một “sự phủ nhận tình nhân loại” và một “tội ác chống lại loài người”, thì phải chăng điều đó có nghĩa là Đức Thánh Cha Phanxicô đang đề xuất một thứ chủ nghĩa hòa bình, dạy rằng ngay cả việc tự vệ trước một thế lực hung hãn cũng bị cấm chăng?

Không phải như thế. Điều quan trọng là phải tìm nơi khác.

Trong thông điệp Fratelli Tutti (Tất cả là Anh em) năm 2020, Đức Thánh Cha thừa nhận rằng một cuộc chiến tranh chính nghĩa là có thể xảy ra, nhưng các tiêu chuẩn cho điều đó có thể được áp dụng quá lỏng lẻo:

“Chiến tranh có thể dễ dàng được lựa chọn bằng cách viện đến đủ loại lý do được cho là nhân đạo, phòng thủ hoặc phòng ngừa, và thậm chí dùng đến việc thao túng thông tin. Trong những thập kỷ gần đây, mọi cuộc chiến đều có vẻ 'chính đáng'. Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo nói đến khả năng phòng vệ hợp pháp bằng lực lượng quân sự, bao gồm việc chứng minh rằng một số “điều kiện nghiêm ngặt về tính hợp pháp về mặt đạo đức” phải được đáp ứng. Tuy nhiên, rất dễ rơi vào cách giải thích quá rộng về quyền tiềm năng này. Bằng cách này, một số người cũng sẽ biện minh một cách sai lầm ngay cả những cuộc tấn công hoặc hành động chiến tranh 'phòng ngừa' mà khó có thể tránh khỏi việc kéo theo những tệ nạn và rối loạn còn trầm trọng hơn cả cái ác cần phải loại bỏ” (258).

Hơn nữa, trong cùng một tài liệu, Đức Thánh Cha Phanxicô đã viết về nghĩa vụ chống lại kẻ xâm lược, “tước bỏ quyền lực của hắn”:

“Chúng ta được kêu gọi yêu thương mọi người, không có ngoại lệ; đồng thời, yêu kẻ áp bức không có nghĩa là để hắn tiếp tục đàn áp chúng ta, hay để hắn nghĩ rằng việc mình làm là chấp nhận được. Ngược lại, tình yêu đích thực dành cho kẻ áp bức có nghĩa là tìm cách làm cho kẻ đó chấm dứt sự áp bức; nó có nghĩa là tước bỏ quyền lực mà anh ta không biết cách sử dụng và điều đó làm giảm nhân tính của chính anh ta và của người khác. Sự tha thứ không đòi hỏi phải cho phép những kẻ áp bức tiếp tục chà đạp nhân phẩm của mình và của người khác, hoặc để cho tội phạm tiếp tục hành vi sai trái của họ” (241).

Những bình luận gần đây hơn của Đức Giáo Hoàng được hiểu rõ nhất là những lời kêu gọi nhiệt thành cho hòa bình - một lời kêu gọi chống lại sự đau khổ của chiến tranh - hơn là một tuyên bố mang tính giáo lý cẩn thận. Việc tự mình đưa ra các nhận xét và không đặt chúng vào trong giáo huấn của Sách Giáo lý - và Fratelli Tutti, vốn đề cập đến Sách Giáo lý - sẽ có nghĩa là bác bỏ truyền thống Công Giáo lâu đời về chiến tranh và hòa bình, vốn không phải là chủ nghĩa hòa bình. Giáo huấn Công Giáo về khả năng xảy ra chiến tranh chính đáng vẫn còn.

Chẳng hạn, người ta có thể nghe thấy nơi Đức Thánh Cha Phanxicô những tiếng vọng về lời kêu gọi kiên quyết chống lại chiến tranh của Thánh Gioan Phaolô II. “Chiến tranh là một thất bại của nhân loại” là cụm từ được Đức Gioan Phaolô sử dụng trong thông điệp Ngày Thế giới vì Hòa bình nhân Năm Thánh 2000:

“Chiến tranh nói chung không giải quyết được những vấn đề mà chúng gây ra; và do đó, ngoài việc gây ra thiệt hại khủng khiếp, cuối cùng chúng tỏ ra vô ích. Chiến tranh là một thất bại của nhân loại. Chỉ trong hòa bình và thông qua hòa bình, sự tôn trọng phẩm giá con người và các quyền bất khả xâm phạm của nó mới được bảo đảm.”

Tuy nhiên, Đức Gioan Phaolô, người được rèn giũa trong lò luyện kim của sự xâm lược Ba Lan của Đức Quốc xã và Liên Xô, cũng nói về chứng tá Kitô giáo trong việc chống lại sự dữ. Tại Westerplatte, gần Gdansk năm 1987, ngài nhớ lại “cuộc đấu tranh anh hùng” và “biểu tượng hùng hồn” của những người lính trẻ Ba Lan đã chống lại Đức Quốc xã với “sự ngoan cố cao cả”. Ngài đưa ra chứng tá của họ như một hình mẫu cho giới trẻ Ba Lan tụ tập để lắng nghe ngài.

Có lẽ còn đặc biệt hơn nữa, Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô 16, khi đến thăm nước Anh để dự lễ phong chân phước cho Hồng Y John Henry Newman, đã thuyết giảng vào dịp kỷ niệm 70 năm Trận chiến nước Anh. Vị Giáo hoàng Đức cảm ơn người dân Anh đã chiến đấu chống lại Đức Quốc xã.

“Đối với tôi, là một người đã sống và chịu đựng những ngày đen tối của chế độ Đức Quốc xã ở Đức, thật vô cùng cảm động khi được ở đây cùng các bạn trong dịp này và nhớ lại biết bao đồng bào của các bạn đã hy sinh mạng sống, dũng cảm chống lại các thế lực của ý thức hệ xấu xa đó,” Đức Bênêđíctô nói.

Cả Thánh Gioan Phaolô và Đức Bênêđíctô đều kiên quyết cầu xin hòa bình. Đức Gioan Phaolô II, người đã vận động mạnh mẽ chống lại cả Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất và lần thứ hai, đã gọi chiến tranh là “một cuộc phiêu lưu không thể quay lại”. Tuy nhiên, cả hai vị tiền nhiệm của Đức Thánh Cha Phanxicô cũng thừa nhận rõ ràng hơn nghĩa vụ và đức tính đấu tranh vì chính nghĩa.

Đức Thánh Cha Phanxicô đã chọn một điểm nhấn khác. Nhưng truyền thống Công Giáo về chiến tranh chính nghĩa vẫn còn.

3. Huấn đức của Đức Thánh Cha Phanxicô trong buổi đọc kinh Truyền Tin trưa Chúa Nhật

Kính thưa quý vị và anh chị em,

Chúa Nhật 28 Tháng Giêng, Giáo Hội trên toàn thế giới cử hành Chúa Nhật thứ Tư Mùa Quanh Năm. Trong bài huấn dụ ngắn trước khi đọc kinh Truyền Tin trưa Chúa Nhật, Đức Thánh Cha nói:

Bài Tin Mừng hôm nay cho chúng ta thấy Chúa Giêsu giải thoát một người bị “quỷ dữ” ám (xem Mc 1:21-28), ma quỷ hành hạ và khiến người ấy phải la hét (xem câu 23, 26). Đây là cách ma quỷ hành động, đây là cách hắn hành động: hắn muốn chiếm hữu chúng ta để “xiềng xích tâm hồn chúng ta”. Xiềng xích tâm hồn chúng ta là điều ma quỷ muốn. Chúng ta phải cẩn thận với những “xiềng xích” bóp nghẹt tự do của chúng ta, vì ma quỷ luôn cướp đi tự do của chúng ta. Chúng ta hãy thử kể tên một số xiềng xích có thể xiềng xích trái tim chúng ta.

Tôi đang nghĩ đến những cơn nghiện, nó biến chúng ta thành nô lệ và khiến chúng ta thường xuyên bất mãn, tiêu hao năng lượng, của cải và các mối quan hệ của chúng ta. Một xiềng xích khác mà tôi đang nghĩ đến là những xu hướng thống trị khuyến khích việc theo đuổi những chủ nghĩa hoàn hảo, chủ nghĩa tiêu dùng và chủ nghĩa khoái lạc không thể thực hiện được, những thứ khiến con người trở nên hàng hóa và làm hỏng các mối quan hệ. Và còn nhiều xiềng xích hơn nữa: có những cám dỗ và điều kiện làm xói mòn lòng tự trọng, làm xói mòn sự bình yên, cũng như khả năng lựa chọn và yêu cuộc sống. Một sợi dây xích khác là sự sợ hãi, khiến chúng ta nhìn về tương lai với thái độ bi quan, bất mãn, luôn đổ lỗi cho người khác. Sau đó, có một sợi dây xích rất xấu xí, đó là việc tôn thờ quyền lực, tạo ra xung đột và sử dụng vũ khí giết chết hoặc sử dụng sự bất công kinh tế và thao túng tư tưởng.

Nhiều xiềng xích là xiềng xích của chính chúng ta, thực sự có rất nhiều trong cuộc sống của chúng tôi.

Và Chúa Giêsu đã đến để giải thoát chúng ta khỏi tất cả những xiềng xích này. Hôm nay, đối mặt với ma quỷ đang thách thức Ngài bằng cách hét lên: “Chuyện chúng tôi can gì đến ông mà ông đến tiêu diệt chúng tôi?” (c. 24), Chúa Giêsu trả lời: “Câm đi, hãy xuất khỏi người này!” (câu 25). Chúa Giêsu có quyền trừ quỷ. Chúa Giêsu giải thoát chúng ta khỏi quyền lực của sự dữ nhưng – chúng ta hãy cẩn thận – Người xua đuổi ma quỷ nhưng Người không bao giờ thương lượng với hắn! Chúa Giêsu không bao giờ đàm phán với ma quỷ và khi bị cám dỗ trong sa mạc, câu trả lời của Chúa Giêsu luôn là những lời trong Kinh thánh, không bao giờ là một cuộc đối thoại. Anh chị em thân mến: không được đối thoại với ma quỷ! Hãy cẩn thận: không thể có đối thoại với ma quỷ, vì nếu bạn bắt đầu nói chuyện với hắn, hắn sẽ luôn thắng. Hãy cẩn thận.

Vậy chúng ta nên làm gì khi cảm thấy bị cám dỗ và áp bức? Đàm phán với ma quỷ chăng? Không: không được phép thương lượng với nó.

Chúng ta phải kêu cầu Chúa Giêsu: chúng ta hãy kêu cầu Ngài từ những nơi mà chúng ta cảm thấy xiềng xích của sự dữ và sợ hãi đang thắt chặt nhất.

Một lần nữa, nhờ quyền năng Thánh Thần của Người, Chúa muốn nói với kẻ dữ hôm nay: “Hãy đi đi, để tâm hồn đó được bình yên, đừng chia rẽ thế giới, đừng chia rẽ gia đình và cộng đồng của chúng con; hãy để họ sống thanh thản để hoa trái Thánh Thần của Ta có thể nảy nở ở đó, chứ không phải của ngươi - đây là điều Chúa Giêsu nói. Hãy để tình yêu, niềm vui, sự hiền lành ngự trị giữa họ, và thay vì bạo lực và la hét hận thù, hãy có tự do và hòa bình.

Chúng ta hãy tự hỏi: Tôi có thực sự muốn thoát khỏi những xiềng xích trói buộc trái tim tôi không? Ngoài ra, tôi có khả năng nói “không” với những cám dỗ của sự dữ trước khi chúng len lỏi vào tâm hồn tôi không? Cuối cùng, tôi có cầu xin Chúa Giêsu, để Ngài hành động trong tôi, chữa lành tôi từ bên trong không?

Xin Đức Mẹ gìn giữ chúng ta khỏi sự dữ.

Sau khi đọc kinh Truyền Tin, Đức Thánh Cha nói thêm như sau:

Anh chị em thân mến,

Đã ba năm nay, tiếng kêu đau đớn và tiếng ồn của vũ khí đã thay thế những nụ cười vốn là nét đặc trưng của người dân Miến Điện. Tôi tham gia lời kêu gọi của một số giám mục Miến Điện cầu xin cho “vũ khí hủy diệt có thể được biến thành công cụ cho sự phát triển của nhân loại và công lý”. Hòa bình là một cuộc hành trình, và tôi mời gọi tất cả các bên liên quan thực hiện các bước đối thoại và thể hiện sự hiểu biết để đất nước Miến Điện có thể đạt được mục tiêu hòa giải huynh đệ. Việc vận chuyển viện trợ nhân đạo phải được cho phép để bảo đảm đáp ứng được những nhu cầu cơ bản của mỗi người.

Điều tương tự cũng phải xảy ra ở Trung Đông, ở Palestine và Israel, và bất cứ nơi nào có xung đột: người dân phải được tôn trọng! Tôi luôn nghĩ sâu sắc đến tất cả các nạn nhân, đặc biệt là những người dân thường thiệt mạng vì cuộc chiến ở Ukraine. Xin hãy lắng nghe tiếng kêu cầu hòa bình của họ: đó là tiếng kêu của người dân, những người đã mệt mỏi vì bạo lực và mong muốn chiến tranh chấm dứt. Đó là một thảm họa cho các dân tộc và một thất bại cho nhân loại!

Tôi cảm thấy nhẹ nhõm khi biết tin các nữ tu và những người khác bị bắt cóc cùng với họ ở Haiti vào tuần trước đã được thả. Tôi yêu cầu những người vẫn đang bị giam giữ được trả tự do và mọi hình thức bạo lực có thể chấm dứt. Mọi người phải đóng góp vào sự phát triển hòa bình của đất nước này, vì điều đó cần có sự hỗ trợ mới từ cộng đồng quốc tế.

Tôi muốn bày tỏ sự gần gũi của tôi với cộng đồng nhà thờ Santa Maria ở Istanbul, nơi đã hứng chịu một cuộc tấn công vũ trang trong Thánh lễ khiến một người chết và một số người bị thương.

Hôm nay chúng ta kỷ niệm Ngày Thế giới Bệnh phong. Tôi khuyến khích những người đang tham gia hỗ trợ và tái hòa nhập xã hội cho những người bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này, căn bệnh, mặc dù đã suy giảm, vẫn là một trong những căn bệnh đáng sợ nhất và ảnh hưởng đến những người nghèo nhất và bị thiệt thòi nhất.

Xin gửi lời chào đến tất cả các bạn đã đến từ Rôma, Ý và nhiều nơi trên thế giới. Đặc biệt là các sinh viên của Viện “Puente Ajuda” ở Olivenza, Tây Ban Nha, và các sinh viên của Viện “Sir Michelangelo Refalo” ở Gozo.

Bây giờ tôi ngỏ lời với các bạn, hỡi các chàng trai và cô gái của Công Giáo Tiến hành, của các giáo xứ và trường học Công Giáo ở Rôma. Các bạn đến đây vào lúc kết thúc “Đoàn lữ hành Hòa bình”, trong đó các bạn đã suy ngẫm về lời kêu gọi trở thành những người bảo vệ Công trình Sáng tạo, vốn là một món quà từ Thiên Chúa. Cảm ơn sự hiện diện của bạn! Và cảm ơn các bạn vì sự cam kết xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Tôi chúc mọi người một ngày Chúa Nhật tốt lành. Xin đừng quên cầu nguyện cho tôi. Anh chị em thấy rằng những người trẻ, những đứa trẻ của Công Giáo Tiến hành, thật tốt! Hãy can đảm lên! Chúc anh chị em bữa trưa ngon miệng và xin chào tạm biệt.