Con sông cạnh nhà ngày nào chàng cũng phải đi về. Ngày nắng cũng như mưa, ghe nhỏ cứ vun vút lao đi theo từng mái chèo. Vào mùa nước cạn giòng sông trôi thật êm đềm, hiền lành. Con sông hình như ngái ngủ, nước chảy chậm, rong rêu đóng từng bè, từng bè quanh bờ đá, rác rến làm tổ nơi gốc cây mục. Lục bình lững lờ lay động, thỉnh thoảng có con cá nhoi lên đớp nước tạo thành cái vòng nước nho nhỏ.

Giòng sông tỉnh thức vào mùa mưa. Khó ai tưởng tượng sau cơn mưa giòng sông trở nên hùng dũng lạ thường, gầm thét dậy trời, hung tợn hơn vũ bão, lanh lẹ như thần sóng. Quanh khu thác đổ bọt nước văng cao, treo vất vưởng đầu cành, kẽ lá. Cơn gió như người bạn tình tạt vào cuốn đi những bọt nước vàng nhạt bay bổng nổ tan để một mình gió bơ vơ bay mất hút.

Dưới sông nước đổ ào ào cuốn theo tất cả. Cơn mưa rừng làm giòng sông tỉnh thức, ban sức sống cho sông. Tiếng nước chảy như gào thét vang dội từ xa nghe rõ. Thỉnh thoảng chêm tiếng chát chúa do thân cây trôi vạng mạnh vào đá gẫy rắc rắc, giòn tan. Nước mềm có sức mạnh phá tan mọi chướng ngại cản đường, dù là đá cứng, đất mền, cọng rong hay bè cỏ, nước không tha bất cứ thứ gì cản đường, chắn lối. Từ sườn đồi phóng tầm mắt ra xa nhìn xuống giòng sông uốn khúc quanh co như khúc vải trắng dài loằng ngoằng sẵn sàng cuốn cổ tất cả chôn sâu trong nước. Đến gần chứng kiến những con nước xoáy làm rợn người, nổi gai ốc. Nước chảy nhanh và nguy hiểm lạ thường vì nước vừa cuốn vừa hút trước khi nuốt trửng không chừa thứ gì.

Thường nhật

Ngày nào chàng cũng chèo ngược nước trên đường về. Sáng ra chèo xuôi giòng; sau một ngày lao tác người mệt lại phải đánh vật chèo ngược nước. Gia đình sống bằng nghề đốt than. Chiều nay chàng phải mang than về đúng hẹn. Bọn con buôn lôi thôi lắm chậm trễ một chút là than, đòi bớt giá, giảm giá, hoặc ngay cả duỗi không mua nữa đi tìm mối khác. Gia đình chàng nghèo, làm ăn có uy tín, không bao giờ cân thiếu, bán toàn than ròng, chính hiệu, không pha than tạp nên khách thích mua than của gia đình. Nhờ những ưu điểm đó mà gia đình tạo được chữ tín. Khách buôn có giận, có duỗi cuối cùng cũng trở lại vì người dùng than biết than tốt, than xấu. Biết rõ chiều nay phải có mặt ở nhà đúng hẹn vì con buôn đang chờ. Chàng tính toán về sớm hơn mọi khi cho kịp giờ hẹn. Sau cơm chiều liền vội vã lên ghe. Nước chảy xiết là do kết quả mưa cuối tuần qua.

Đều tay

Hai cánh tay vung tới vung lui đều đặn đưa mái chèo đẩy ghe phóng về phía trước. Càng lúc ghe càng chậm vì bị sức nước đẩy ngược lại. Ngó xuống khoang chàng với tay tát nước, tay kia vẫn giữ mái chèo cho ghe khỏi mất thăng bằng. Trời về chiều sương nhiều hơn. Một mình trên sông. Phía trước còn xa bến bờ, phía sau toàn nước. Một mình một con sông, một ghe đầy than. Hai cánh tay đã mỏi, bụng đói meo. Chàng ao ước có gì ăn đỡ đói. Không còn gì ngoài miếng cơm dừa ngâm muối. Chàng với tay cầm miếng dừa cắn nhai. Nhai một chút sữa cơm dừa pha trộn vừa mặn, vừa ngậy, thêm chất ngọt cũng ngon miệng. Mới nhai được ba miếng đã hết. Miếng cuối chàng nuốt cả bã. Dùng tay vúc nước sông uống chàng nghĩ phải chi có cha đến giúp thì hay biết mấy. Chèo cầm chừng cho tay bớt mỏi, chờ cho người khoẻ lại sức, cho ghe không trôi ngược lại. Mấy ngày qua đâu có bao giờ chàng nghĩ đến người cha. Bây giờ mệt mỏi chàng mong cha xuất hiện. Cứ làm như cha có thể đọc được ý nghĩ thầm kín trong đầu. Hai mắt luôn ngóng về phía trước mong chờ có cứu tinh. Ước mơ thành sự thật, xa xa trên bờ rừng hình ảnh cha đang xuất hiện, lúc rõ, lúc mờ rồi biến mất sau tàng cây rồi lại xuất hiện. Hình người rõ ràng. Đúng rồi, cha đến giúp. Nhận diện xong chàng ghé sát bờ, ngừng tay chèo nghỉ lấy sức. Lên tinh thần, mắt tỉnh táo, và cánh tay có vẻ khoẻ hơn trước.

Từ trên bờ sông cha đưa đôi mắt trìu mến nhìn con nói những lời khuyến khích nhắc.

Nước chảy xiết lắm, phải cẩn thận đấy.

Nhìn trời ông nói bâng quơ

Chuyến này vất vả. Không ngờ nước chảy xiết như thế. Phải cố gắng lắm mới mong về nhà bình an.

Sau câu nói đó ông quẳng sợi giây thừng xuống nhanh tay cột chặt vào mũi ghe, cột xong sợi giây ông thảy cho chàng một nhánh khoai luộc ăn lấy sức mà chèo. Chàng tiếc rẻ, phải chi lúc trước đừng ăn hết miếng cơm dừa, để giành ăn chung với khoai luộc chất mặn của dừa pha chất ngọt của khoai thiệt là tuyệt hảo. Nghĩ đến đó nước miếng trong miệng ứa ra nhiều hơn.

Đợi con ăn xong nhánh khoai ông buông hai tiếng.

Nào, ta lên đường.

Chàng dạ đáp trả. Hai tay vừa đụng mái chèo, người cha đã bước đi. Sợi giây căng dần, căng dần và ghe bắt đầu tiến về phía trước. Trên bờ người cha lầm lũi bước. Người hơi chúi về phía trước vì sức nặng của ghe. Vai bên kia đeo một cuộn giây thừng phòng hờ để cấp cứu.

Kéo ghe ngược giòng nguy hiểm lắm. Thợ chuyên nghiệp luôn cần hai sợi giây. Một sợi cột mũi kéo ghe đi tới. Sợi còn lại dùng khi cấp cứu. Người kéo ghe luôn cầu mong đừng bao giờ phải dùng đến nó. Một khi đã phải dùng đến thì câu nói mạng sống như sợi chỉ treo mành trước gió luôn linh nghiệm. Nguy hiểm vô cùng, tàn ác vô tận. Khi ghe chìm việc đầu tiên là với vội vật gì làm phao phóng khỏi ghe nếu không vật chuyên chở hoặc ghe bị nước xoáy đảo lộn trong nước như con ghụ xoay lòng vòng đập trúng người chết tại chỗ.

Trời tối hơn, hình ảnh người cha cong lưng kéo ghe trên bờ mờ dần, mờ dần rồi không thấy chi nữa. Ghe ngược nước rất chậm. Chàng không thể nào đoán được sức nước chảy. Nếu cha trên bờ không gắng sức với sức riêng chàng chèo hết lực ghe cũng chỉ nhích được vài phân sau mỗi mái chèo. Ghe tiến tới nhờ hai sức hợp lại.

Không nhìn thấy cha, không nhìn thấy sợi giây đầu ghe vì trời tối, vì khói nước văng tứ tung, vì sương chiều phủ mặt sông chàng đâm nghi ngờ sự thành tâm, tận tụy của cha. Tự hỏi không biết cha làm gì mà ghe chậm rì rì mặc dù chàng đã chèo tận lực.

Nếu như nước cạn, giòng sông lững lờ chàng chỉ cần chèo một nửa canh giờ là về đến bến bình an. Với tốc độ hiện tại phải mất nhiều công sức lắm. Nhớ lại lời cha dặn, phải tốn nhiều công, mất nhiều sức và vất vả lắm mới thành công. Lời nói còn vương vấn bên tai; hình ảnh người cha đã phai mờ. Lòng ngờ vực người cha mỗi lúc tăng dần. Mệt mỏi, vất vả, đói khát, tối tăm, sợ chìm thuyền, sợ tối, sợ ma là những liều thuốc gây nghi ngờ về tình thương và sự thành tâm của cha.

Đôi lúc chàng tự an ủi dù không thấy nhưng tin cha đang cặm cụi kéo ghe. Rồi một thoáng nghi ngờ không lẽ sợi giây kéo đứt mà cha không biết. Một thắc mắc khác có cha kéo phụ sao ghe vẫn chậm chạp, sức của hai người, một chèo, một kéo mà ghe vẫn lì ra đó. Í nghĩ này lây sang í nghĩ kia theo chiều hướng mất tin tưởng nơi cha cuối cùng chàng tin cha bỏ rơi con. Chàng tin chắc đó là sự thật. Muốn bỏ tay lái đến mũi ghe nắm sợi giây kiểm chứng. Không dám vì buông tay lái ghe xoay vòng đảo lộn, mất hết than và luôn cả mạng. Chàng vật lộn giữa hai tư tưởng cha thương giúp và cha bỏ rơi. Đã không nghi thì thôi một khi đã nghi thì mối hoài nghi càng lúc càng lớn tăng dần với nỗi nhọc nhằn, sợ hãi. Càng lo sợ càng nghi nhiều. Càng khổ nỗi ngờ vực càng sâu thẳm.

Nghi nan

Cất tiếng réo gọi Cha. Đáp trả là tiếng nước vỗ sối xả mạn ghe. Hú vang góc rừng. Vọng lại là tiếng của chính nó.

Lòng ngờ vực dâng cao, trời tối, gió hú, tiếng vượn hót, chim đêm réo nhau nghe hãi hùng, tiếng thú gầm rợn tóc gáy, cơn đói cồn cào, tay mỏi mệt, chân rã rời, toàn thân tê dại. Tất cả những đau khổ đó đều do cha gây lên. Còn ai khác để kết án vì ngoài cha ra lệnh, sai đi lấy than, bắt đi làm, chịu cực vì vâng theo ý cha nên nhận mọi đau khổ. Chàng thầm oán trách cha vô tình, cha ác, tệ, bỏ rơi con. Cha chọn việc dễ đi trên bờ, khô ráo, sạch sẽ, để con vất vưởng, khổ sở ướt át dưới sông.

Mỏi tay lắm rồi chèo không nổi nữa, muốn buông xuôi. Mối ngờ vực cao hơn. Cha bỏ mặc con bơ vơ, con bỏ ghe cho chìm lỉm. Lúc chiều đề nghị cha ngồi chung ghe cùng chèo con đầu, cha cuối, lúc nào cũng có nhau, gần nhau. Cha không chấp nhận lời đề nghị. Cha giải thích cả hai cùng chèo không thể nào đưa ghe về bến bình an. Phải một tay chèo một tay kéo. Kinh nghiệm chèo ngược nưóc cha biết rõ. Vì thế cha không chấp nhận đề nghị của con vừa phí sức lại uổng công. Đổi con trên bờ kéo giây, cha dưới sông chèo. Cha không đồng ý nên giờ đây cha con nghìn trùng xa cách.

Lòng ngờ vực tăng cực độ, liệu cha còn kéo nữa hay cha lỏng giây thừng phó mặc cho con. Hình ảnh người cha hiền, nhân hậu biến thành người cha nham hiểu, khó hiểu. Lời cha khuyên vô dụng, mệt quá rồi, chán quá rồi. Kinh nghiệm chèo ngược giòng của cha đâu tốt hơn ai, tài hơn ai, giỏi hơn ai, mệt muốn chết, đói muốn chết. Sống chi khổ quá vậy. Đời đen như hòn than.

Ngồi mơ màng một lúc chàng cúi xuống tát nước nếu không ghe sẽ chìm, than ngấm nước sẽ nặng thêm, ướt đốt ra khói, bị giảm giá và mất uy tín. Một chân giữ mái chèo cho ghe khỏi tuông tự do, đảo lộn. Tay tát nước, những bọt nước li ti tiếp tục văng vào mặt, bắn vào mắt, quần áo có hàng triệu tấm nước nhỏ li ti. Tấm nước li ti nàh chồng chất lên tấm nước li ti khác thấm ướt áo tạo thành những giọt nước pha lẫn bụi than đen thui nhiểu giọt trên người, lăn dài xuống khạp ghe.

Ghe về bến bình an, hai cha con mệt nhoài. Miệng nhai, mắt nhắm cố nuốt xong miếng cơm đi ngủ.

Làm ngơ

Hôm sau chàng vẫn còn giận cha, không dậy sớm, nằm lì trên chõng. Mặt trời chiếu le lói khắp gian phòng. Nằm chõng nghe tiếng nước đổ ầm ì ngoài sông chàng nhớ lại buổi tối hôm qua, cơn giận đầy ắp trong lòng nhổm dậy, leo cao mãi, tận cổ, tận đầu. Chàng thầm thĩ trong bụng tệ bạc, ích kỉ, ngược đãi con cái. Chàng định tâm bỏ nhà biệt xứ giang hồ.

Mặt trời lên cao hơn, hai cánh tay mỏi nhừ vì chèo quá sức, gân cổ tay sưng đỏ, triệu chứng của sai khớp. Chàng nhẹ nhàng nắn cổ tay, gượng ngồi dậy rồi lại nằm xuống. Tủi thân, hai hàng nước mắt ứa ra, chàng để giọt nước mắt lăn dài trên chõng. Giọt nước mắt không loen nhưng tụ thành một vòng tròn. Mặt trời lên cao, nóng hơn, ngủ không được nữa chàng dậy định bụng kiếm gì ăn cho đỡ đói. Để tránh gặp mặt cha chàng luồn cửa sau ra phía vườn. Vừa bước qua lùm cây trông thấy cha mình trần ngồi khom lưng giữa sân đang lúi húi làm gì đó. Chợt thấy cha chàng bước ngoắt trở lại rồi như sợ cha nhìn thấy chàng quay lại liếc nhìn. Mắt gặp một vết tím sẫm vắt ngang lưng cha. Chậm chạp, nhẹ nhàng bước ngược lại, mặc dù lòng không muốn nhưng vết tím kia níu kéo. Đến gần hơn, gần hơn nữa nhìn cha người ốm nhom, xẹp lép như con tép khô, các đốt sương sống lồi hẳn lên, sương sườn lằn rõ dấu sau lớp da đen vì ngâm nước. Vết tím bầm vắt ngang vai kéo dài đến hông. Cạnh cánh tay trái xẻ một vệt dài, tuy không sâu nhưng vết xẻ còn mới lắm. Hình ảnh cha già xương nhiều hơn da tạo một xảm xức mạnh nơi tim khiến chàng đổi bực tức, hận thù sang thương hại. Đến gần hơn im lặng nhìn thật kĩ thấy cha đang lúi húi khêu những gai bị gẫy nơi bàn chân, một vài nơi bị xẻ rách nhờ da chân giầy không chảy máu nhưng bàn chân nát choẹt choè, cánh tay đầy vết xẻ do cành khô cứa cắt. Không cầm lòng được chàng lên tiếng.

Cha làm gì một mình sáng sớm ra ngồi đây.

Cha ngưng tay nhìn con chậm rãi đáp.

Cha nạy mấy cây dằm nơi bàn chân.

Sao nhiều dằm dữ vậy?

Tối qua đó kéo ghe. Chỗ nào cây ngăn cản không đi trên lộ được phải leo dọc bờ nước bị gai đâm cùng hết trơn.

Nghỉ một chút người cha tiếp.

Một lần chút nữa rơi xuống nước. Nhờ bám được rễ chưng bàu nếu không là hai cha con đi luôn rồi. Mà rễ gốc chưng bàu bén ghê nghe. Nắm vô là nó làm tay cha téc liền. May mà không mất nhiều máu, không trúng xương.

Nhìn thân hình tiều tụy, hai mắt vầng thâm đen và giọng nói nhỏ nhẹ của cha chàng tự cảm thấy mình có lỗi, thống hối vì đã hiểu lầm, nghi oan cho cha. Chàng nghi oan, tưởng cha chơi khôn chọn việc dễ. Chính mắt nhìn thân cha trầy trụa vì gai móc, da nát do cành cây, chân xẻ tan vì đá chẻ mới biết việc kéo ghe cực khổ trăm phần. Cha chọn công việc khó nhọc, vất vả. Cha chọn việc vừa lội bờ nước vừa kéo, vừa ghì giữ cho ghe khỏi trôi. Vết bầm trên lưng cha đủ biết sức ghì của sợi giây, một vệt tím đen thâm ngang vai tới hông. Chân rách nát, đạp trúng nhiều gai. Đêm tối không nhìn thấy cha vì cha ngâm mình trong nước lội kéo ghe. Cha không than thở, im lặng ngồi cặm cụi nậy gai nơi bàn giò. Bây giờ chàng hiểu rõ cha chọn công việc cực nhọc nhất, vất vả nhất, nguy hiểm và khó khăn nhất vì thương con vì muốn con được an toàn trên ghe than. Càng nhìn cha càng đưa lòng yêu mến, càng cảm thấy hối hận. Chàng ngồi cạnh cha năm ba lần định nói lời xin lỗi nhưng chỉ phát lên được một tiếng cha rồi im bặt. Mỗi lần như thế cha đáp hai tiếng cụt ngủn. Gì đó con? Cha vô tình, không để í vì đang chú tâm khêu gai trong bàn giò.

Người cha nhân lành, hiền hậu, hi sinh vì con đó chính là hình ảnh người cha từng mời gọi:

Hỡi nhưng ai gánh nặng vất vả hãy đến ta sẽ bổ sức cho các ngươi. Hãy mang ách của ta và học cùng ta vì ta hiền lành và khiêm nhường trong lòng. Mat 11,28-30.

Lm Vũđình Tường

TiengChuong.org