Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (LC), giáo sư phụng vụ và thần học Bí tích, Giám đốc Viện Sacerdos tại Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma.
(Bài ngày 13/10/2020 theo đường dẫn: https://zenit.org/2020/10/13/liturgy-qa-multiple-statues-of-mary-in-a-church/)
Yêu Cầu Tiết Chế Việc Sử Dụng Ảnh Tượng
HỎI: Con thấy hơi khó hiểu khi có hai bức tượng Đức Trinh Nữ Maria hiện diện trong một nhà thờ. Đó có phải là thực hành ở nơi khác không? Trong tháng Mân Côi này (tháng 10), nhóm giáo dân Đạo Binh Đức Mẹ lại mang vào một tượng Đức Trinh Nữ Maria nữa (BVM = Blessed Virgin Mary) và thắp nến ở đó. Có nghĩa là bức tượng kia đặt thường xuyên ở đó là chưa đủ sao? Xin cha vui lòng giúp đỡ nếu có văn bản nào nói như thế. — E.C., Kabwe, Zambia
ĐÁP: Có một nguyên tắc chung tìm thấy trong Hiến Chế về phụng vụ thánh “Sacrosanctum Concilium” của công đồng Vatican:
Số 125. Ảnh tượng thánh trong các thánh đường. Phải kiên quyết duy trì thói quen đặt ảnh tượng thánh trong các thánh đường cho các tín hữu tôn kính; tuy thế số các ảnh tượng ấy chỉ vừa phải thôi và phải được sắp xếp sao cho thích hợp, đừng làm chia trí cho giáo dân, cũng đừng làm cho giáo dân có lòng tôn sùng thiếu đứng đắn.
Nguyên tắc này được đưa vào và cụ thể hóa trong Hướng Dẫn Tổng Quát của Sách Lễ Rô-ma:
Ảnh Tượng Thánh
Số 318. Trong phụng vụ tại thế, Hội Thánh được hiệp thông với phụng vụ trên trời bằng cách tiên hưởng phụng vụ được cử hành tại thành thánh Giêrusalem, nơi mà Hội Thánh lữ hành đang tiến về, nơi Đức Kitô đang ngự bên hữu Thiên Chúa và là nơi mà khi kính nhớ các Thánh, Hội Thánh hy vọng sẽ kết hợp và thông phần với các ngài. Bởi thế, theo truyền thống rất cổ kính trong Hội Thánh, được phép đặt ảnh tượng Chúa, Đức Trinh Nữ Maria, và các Thánh trong các nhà thờ để tín hữu tôn kính, và trong thánh đường phải sắp đặt thế nào để dẫn tín hữu vào các mầu nhiệm đức tin được cử hành tại đó. Vì vậy, phải liệu sao cho số các ảnh tượng đừng quá nhiều và phải xếp đặt thế nào để cộng đoàn khỏi chia trí khi tham dự những nghi lễ phụng vụ. Mỗi vị thánh chỉ nên có một ảnh hay tượng. Cách chung, trong việc trang trí và sắp xếp thánh đường liên quan đến các ảnh tượng, phải chú tâm đến lòng đạo đức của toàn thể cộng đoàn, cũng như vẻ đẹp và sự trang trọng của các ảnh tượng.
Hội đồng giám mục Hoa Kỳ cũng đưa ra những hướng dẫn hữu ích trong tài liệu “Xây Trên Những Viên Đá Sống Động”:
Số 135. Để phản ảnh nhận thức về Các Thánh Thông Công, tập quán đưa các biểu tượng về Ba Ngôi, hình ảnh Đức Ki-tô, Mẹ Maria, các thiên thần và các thánh vào thiết kế của một nhà thờ tạo ra nguồn mạch lòng sùng kính và cầu nguyện cho cộng đoàn giáo xứ và phải là một phần của thiết kế nhà thờ. Hình ảnh có thể thấy nơi cửa số kính, nơi tranh tường và như các bức tượng và biểu tượng. Các hình ảnh này thường mô tả các cảnh trong kinh thánh hay cuộc đời các thánh và có thể là nguồn giáo huấn và giáo lý cũng như lòng sùng kính. Bởi vì bí tích Thánh Thể hiệp nhất Thân Thể Đức Ki-tô, bao gồm cả những ai không hiện diện thể lý, việc sử dụng hình ảnh trong nhà thờ nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta gắn kết với tất cả những ai đi trước chúng ta, cũng như những ai bây giờ xung quanh chúng ta.
Số 136. Khi chọn hình ảnh và nghệ thuật đạo đức, các giáo xứ phải tôn trọng khoa biểu tượng truyền thống, liên quan đến cách người tín hữu nhận diện và tôn kính các hình ảnh thánh. Tuy nhiên họ cũng nên ghi nhớ rằng truyền thống không bị giới hạn vào hình ảnh theo nghĩa đen. Mặc dù Đức Maria là Mẹ Chúa Giê-su, Mẹ cũng là biểu tượng của Giáo Hội, là môn đệ của Chúa, là một phụ nữ giải phóng và được giải phóng. Mẹ là Vô Nhiễm Nguyên Tội, đấng bảo trợ của Hoa Kỳ, và Đức Mẹ Guadalupe là đấng bảo trợ của toàn châu Mỹ. Các biểu tượng khác như thập giá, biểu tượng hay hình ảnh thánh bảo trợ được khắc họa theo những cách khác nhau cũng có thể lôi kéo chúng ta vào thực tại đức tin và trông cậy sâu xa hơn khi chúng kết nối chúng ta với những câu chuyện đàng sau hình ảnh ấy.
Số 137. Vị trí của hình ảnh có thể là một thách thức, đặc biệt khi một số truyền thống văn hóa thuộc về một cộng đoàn giáo xứ và mỗi truyền thống có đời sống và thực hành đạo đức riêng của nó. Sự tiết chế về con số và nét nổi trội của hình ảnh được khuyến khích để giúp người ta tập trung vào hành vi phụng vụ được cử hành trong nhà thờ. Các hốc tường riêng biệt để đặt tượng hay biểu tượng có thể trưng bày nhiều hình ảnh khác nhau quanh năm. Một số giáo xứ dành riêng một khu vực, như ngôi đền để tôn kính một hình ảnh vào một ngày nhất định hay một quãng thời gian trong năm, như ảnh vị thánh vào ngày lễ kính vị thánh này.
Số 138. Quan trọng là hình ảnh trong nhà thờ mô tả những vị thánh đang được sùng kính trong giáo xứ. Đặc biệt đáng mong đợi là việc một hình ảnh quan trọng của thánh bảo trợ nhà thờ được trưng bày thích hợp, cũng như hình ảnh Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, để tôn kính cách thích hợp vai trò độc nhất của Mẹ trong kế hoạch cứu độ. Theo thời gian và sự thay đổi nhân khẩu, các vị thánh từng là đối tượng tôn kính của nhiều giáo dân có thể một lúc nào đó có ít người tôn kính. Khi điều này xảy ra, các hình ảnh ấy có thể được cất đi miễn là tỏ ra tế nhị đối với lòng sùng kính của người tín hữu và hậu quả đối với tòa nhà.
Tôi tin rằng những hướng dẫn trên đây cũng hữu ích bên ngoài Hoa Kỳ.
Chúng ta cũng phải phân biệt giữa các kiểu và loại hình ảnh. Nguyên tắc chung rằng không có hơn một hình ảnh của một vị thánh nhất định áp dụng trên hết cho các hình ảnh dựng lên vì lòng sùng kính của người tín hữu.
Các hình ảnh lịch sử - thí dụ tranh tường, tranh khảm hay cửa kính màu mô tả các cảnh trong đời sống một vị thánh – sẽ không rơi vào quy tắc này. Hiển nhiên các mô tả những mầu nhiệm Mân Côi hay các cảnh của lịch sử ơn cứu độ được dựng lên vì mục đích tôn sùng hay dạy giáo lý cũng không thuộc quy tắc này.
Hơn nữa lịch sử của một tòa nhà nhất định phải được tôn trọng và trân quý hết sức có thể. Điều này có nghĩa là việc bảo tồn một số hình ảnh lịch sử có thể đi ngược lại thực hành hiện này.
Những hướng dẫn trên đây gợi ý cách khôn ngoan về việc trưng bày một nhà nguyện bên hông, các hốc tường hay các nơi thích hợp khác cho mục đích sùng kính tạm thời theo mùa. Mặc dù đúng là có một hình ảnh vĩnh viễn của Đức Maria trong giáo xứ, có thể có nhiều lý do tại sao đó không phải là lựa chọn tốt nhất cho việc tôn kính theo mùa.
Một số hình ảnh vĩnh viễn nằm bên trong khu vực cung thánh, và người tín hữu khó mà đến gần hay thắp nến mà không đánh mất sự hài hòa của chính khu vực cung thánh.
Trong các dịp khác, người tín hữu có thể thích một hình ảnh được ưa chuộng đặc biệt của Đức Mẹ hơn hình ảnh ấy của giáo xứ. Như thế có thể hiểu được rằng một nhóm tận hiến cho việc lần chuỗi Mân Côi sẽ tìm cách dựng lên hình ảnh Đức Mẹ Mân Côi, như hình ảnh được tôn thờ ở Pompei, trong tháng mười. Cũng y như thế một tuần cửu nhật dẫn đến lễ kính Đức Mẹ Guadalupe dĩ nhiên sẽ có sự hiện diện của hình ảnh phép lạ này cho dù đã có hình ảnh Đức Mẹ được dựng lên vĩnh viễn trong nhà thờ.
Do đó trong khi giữ sự cân bằng nào đó, và tránh bất cứ cái gì có thể gây chia rẽ bên ngoải nguồn mạch hài hòa Ki-tô giáo, việc sử dụng các hình ảnh tạm thời được dựng lên để tôn kính theo mùa là một khả năng mục vụ có thể được chấp nhận bất cứ khi nào nó chứng tỏ là sinh hoa trái.
Lê Hải Nam
(Bài ngày 13/10/2020 theo đường dẫn: https://zenit.org/2020/10/13/liturgy-qa-multiple-statues-of-mary-in-a-church/)
Yêu Cầu Tiết Chế Việc Sử Dụng Ảnh Tượng
HỎI: Con thấy hơi khó hiểu khi có hai bức tượng Đức Trinh Nữ Maria hiện diện trong một nhà thờ. Đó có phải là thực hành ở nơi khác không? Trong tháng Mân Côi này (tháng 10), nhóm giáo dân Đạo Binh Đức Mẹ lại mang vào một tượng Đức Trinh Nữ Maria nữa (BVM = Blessed Virgin Mary) và thắp nến ở đó. Có nghĩa là bức tượng kia đặt thường xuyên ở đó là chưa đủ sao? Xin cha vui lòng giúp đỡ nếu có văn bản nào nói như thế. — E.C., Kabwe, Zambia
ĐÁP: Có một nguyên tắc chung tìm thấy trong Hiến Chế về phụng vụ thánh “Sacrosanctum Concilium” của công đồng Vatican:
Số 125. Ảnh tượng thánh trong các thánh đường. Phải kiên quyết duy trì thói quen đặt ảnh tượng thánh trong các thánh đường cho các tín hữu tôn kính; tuy thế số các ảnh tượng ấy chỉ vừa phải thôi và phải được sắp xếp sao cho thích hợp, đừng làm chia trí cho giáo dân, cũng đừng làm cho giáo dân có lòng tôn sùng thiếu đứng đắn.
Nguyên tắc này được đưa vào và cụ thể hóa trong Hướng Dẫn Tổng Quát của Sách Lễ Rô-ma:
Ảnh Tượng Thánh
Số 318. Trong phụng vụ tại thế, Hội Thánh được hiệp thông với phụng vụ trên trời bằng cách tiên hưởng phụng vụ được cử hành tại thành thánh Giêrusalem, nơi mà Hội Thánh lữ hành đang tiến về, nơi Đức Kitô đang ngự bên hữu Thiên Chúa và là nơi mà khi kính nhớ các Thánh, Hội Thánh hy vọng sẽ kết hợp và thông phần với các ngài. Bởi thế, theo truyền thống rất cổ kính trong Hội Thánh, được phép đặt ảnh tượng Chúa, Đức Trinh Nữ Maria, và các Thánh trong các nhà thờ để tín hữu tôn kính, và trong thánh đường phải sắp đặt thế nào để dẫn tín hữu vào các mầu nhiệm đức tin được cử hành tại đó. Vì vậy, phải liệu sao cho số các ảnh tượng đừng quá nhiều và phải xếp đặt thế nào để cộng đoàn khỏi chia trí khi tham dự những nghi lễ phụng vụ. Mỗi vị thánh chỉ nên có một ảnh hay tượng. Cách chung, trong việc trang trí và sắp xếp thánh đường liên quan đến các ảnh tượng, phải chú tâm đến lòng đạo đức của toàn thể cộng đoàn, cũng như vẻ đẹp và sự trang trọng của các ảnh tượng.
Hội đồng giám mục Hoa Kỳ cũng đưa ra những hướng dẫn hữu ích trong tài liệu “Xây Trên Những Viên Đá Sống Động”:
Số 135. Để phản ảnh nhận thức về Các Thánh Thông Công, tập quán đưa các biểu tượng về Ba Ngôi, hình ảnh Đức Ki-tô, Mẹ Maria, các thiên thần và các thánh vào thiết kế của một nhà thờ tạo ra nguồn mạch lòng sùng kính và cầu nguyện cho cộng đoàn giáo xứ và phải là một phần của thiết kế nhà thờ. Hình ảnh có thể thấy nơi cửa số kính, nơi tranh tường và như các bức tượng và biểu tượng. Các hình ảnh này thường mô tả các cảnh trong kinh thánh hay cuộc đời các thánh và có thể là nguồn giáo huấn và giáo lý cũng như lòng sùng kính. Bởi vì bí tích Thánh Thể hiệp nhất Thân Thể Đức Ki-tô, bao gồm cả những ai không hiện diện thể lý, việc sử dụng hình ảnh trong nhà thờ nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta gắn kết với tất cả những ai đi trước chúng ta, cũng như những ai bây giờ xung quanh chúng ta.
Số 136. Khi chọn hình ảnh và nghệ thuật đạo đức, các giáo xứ phải tôn trọng khoa biểu tượng truyền thống, liên quan đến cách người tín hữu nhận diện và tôn kính các hình ảnh thánh. Tuy nhiên họ cũng nên ghi nhớ rằng truyền thống không bị giới hạn vào hình ảnh theo nghĩa đen. Mặc dù Đức Maria là Mẹ Chúa Giê-su, Mẹ cũng là biểu tượng của Giáo Hội, là môn đệ của Chúa, là một phụ nữ giải phóng và được giải phóng. Mẹ là Vô Nhiễm Nguyên Tội, đấng bảo trợ của Hoa Kỳ, và Đức Mẹ Guadalupe là đấng bảo trợ của toàn châu Mỹ. Các biểu tượng khác như thập giá, biểu tượng hay hình ảnh thánh bảo trợ được khắc họa theo những cách khác nhau cũng có thể lôi kéo chúng ta vào thực tại đức tin và trông cậy sâu xa hơn khi chúng kết nối chúng ta với những câu chuyện đàng sau hình ảnh ấy.
Số 137. Vị trí của hình ảnh có thể là một thách thức, đặc biệt khi một số truyền thống văn hóa thuộc về một cộng đoàn giáo xứ và mỗi truyền thống có đời sống và thực hành đạo đức riêng của nó. Sự tiết chế về con số và nét nổi trội của hình ảnh được khuyến khích để giúp người ta tập trung vào hành vi phụng vụ được cử hành trong nhà thờ. Các hốc tường riêng biệt để đặt tượng hay biểu tượng có thể trưng bày nhiều hình ảnh khác nhau quanh năm. Một số giáo xứ dành riêng một khu vực, như ngôi đền để tôn kính một hình ảnh vào một ngày nhất định hay một quãng thời gian trong năm, như ảnh vị thánh vào ngày lễ kính vị thánh này.
Số 138. Quan trọng là hình ảnh trong nhà thờ mô tả những vị thánh đang được sùng kính trong giáo xứ. Đặc biệt đáng mong đợi là việc một hình ảnh quan trọng của thánh bảo trợ nhà thờ được trưng bày thích hợp, cũng như hình ảnh Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, để tôn kính cách thích hợp vai trò độc nhất của Mẹ trong kế hoạch cứu độ. Theo thời gian và sự thay đổi nhân khẩu, các vị thánh từng là đối tượng tôn kính của nhiều giáo dân có thể một lúc nào đó có ít người tôn kính. Khi điều này xảy ra, các hình ảnh ấy có thể được cất đi miễn là tỏ ra tế nhị đối với lòng sùng kính của người tín hữu và hậu quả đối với tòa nhà.
Tôi tin rằng những hướng dẫn trên đây cũng hữu ích bên ngoài Hoa Kỳ.
Chúng ta cũng phải phân biệt giữa các kiểu và loại hình ảnh. Nguyên tắc chung rằng không có hơn một hình ảnh của một vị thánh nhất định áp dụng trên hết cho các hình ảnh dựng lên vì lòng sùng kính của người tín hữu.
Các hình ảnh lịch sử - thí dụ tranh tường, tranh khảm hay cửa kính màu mô tả các cảnh trong đời sống một vị thánh – sẽ không rơi vào quy tắc này. Hiển nhiên các mô tả những mầu nhiệm Mân Côi hay các cảnh của lịch sử ơn cứu độ được dựng lên vì mục đích tôn sùng hay dạy giáo lý cũng không thuộc quy tắc này.
Hơn nữa lịch sử của một tòa nhà nhất định phải được tôn trọng và trân quý hết sức có thể. Điều này có nghĩa là việc bảo tồn một số hình ảnh lịch sử có thể đi ngược lại thực hành hiện này.
Những hướng dẫn trên đây gợi ý cách khôn ngoan về việc trưng bày một nhà nguyện bên hông, các hốc tường hay các nơi thích hợp khác cho mục đích sùng kính tạm thời theo mùa. Mặc dù đúng là có một hình ảnh vĩnh viễn của Đức Maria trong giáo xứ, có thể có nhiều lý do tại sao đó không phải là lựa chọn tốt nhất cho việc tôn kính theo mùa.
Một số hình ảnh vĩnh viễn nằm bên trong khu vực cung thánh, và người tín hữu khó mà đến gần hay thắp nến mà không đánh mất sự hài hòa của chính khu vực cung thánh.
Trong các dịp khác, người tín hữu có thể thích một hình ảnh được ưa chuộng đặc biệt của Đức Mẹ hơn hình ảnh ấy của giáo xứ. Như thế có thể hiểu được rằng một nhóm tận hiến cho việc lần chuỗi Mân Côi sẽ tìm cách dựng lên hình ảnh Đức Mẹ Mân Côi, như hình ảnh được tôn thờ ở Pompei, trong tháng mười. Cũng y như thế một tuần cửu nhật dẫn đến lễ kính Đức Mẹ Guadalupe dĩ nhiên sẽ có sự hiện diện của hình ảnh phép lạ này cho dù đã có hình ảnh Đức Mẹ được dựng lên vĩnh viễn trong nhà thờ.
Do đó trong khi giữ sự cân bằng nào đó, và tránh bất cứ cái gì có thể gây chia rẽ bên ngoải nguồn mạch hài hòa Ki-tô giáo, việc sử dụng các hình ảnh tạm thời được dựng lên để tôn kính theo mùa là một khả năng mục vụ có thể được chấp nhận bất cứ khi nào nó chứng tỏ là sinh hoa trái.
Lê Hải Nam