Công Cuộc Truyền Giáo Tại Turkmenistan
I. Tổng Quát Về Nước Turkmenistan
Địa Lý
Turkmenistan (trước kia Turkmenia) có đường biên giới hạn chế với Biển Caspian ở phía Tây, Kazaghstan ở phía Bắc, Uzbekistan ở phía Đông, Iran và A Phú Hãn ở phía Nam. Khoảng chín phần mười lãnh thổ Turkmenistan là sa mạc, nhất là Kara-Kum. Với một trong những sa mạc lớn nhất thế giới, nước này bao trùm diện tích toàn chừng 488.100 cây số vuông.
Tổ Chức Chính Quyền
Chính quyền được theo chế độ Cộng Hòa Độc Đảng.
Tổng thống tân cử là Gurbanguly Berdymukhammedov (2007).
Dân số ước đoán năm 2006 là: 5.042.920; sinh suất: 27,6/1000; tử suất trẻ sơ sinh: 72,6/1000; tuổi thọ : 61.8; mật độ dân cư trên CSV: 27. Thủ đô và thành phố lớn nhất ước đoán năm 2003: Ashgabat, 727.700 người. Các thành thị khác: Chardzhou, 213.500; Tashauz, 160.400. Ngôn ngữ: Turkmen 72%; Nga 12%; Uzbek 9%, khác 7%. Dân tộc: Turkmen 85%, Uzbek 5%, Nga 4%, khác 6% (2003). Tôn giáo : Hồi giáo 89%, Chính thống giáo phương Đông 9%, không biết 2%; Biết chữ biết viết: 98% (ước đoán năm 1989).
Vài Nét Về Tình Hình kinh tế Chung
Đất trồng trọt: 4% Nông nghiệp: bông, hạt, súc vật. Nhân công lao động: 2,32 triệu (ước đoán 2003); tỷ lệ các ngành kinh tế: nông nghiệp 48.2%, công nghiệp 13.8%, dịch vụ 38% (ước đoán năm 2003). Các công nghiệp: dầu khí tự nhiên, sản phẩm dầu lửa, vải sợi, chế biến thực phẩm. Nguồn lơi tư nhiên: dầu lửa, khí thiên nhiên, than đá, sulfur, muối.
Xuất cảng: $4,7 tỉ FOB (ước đoán 2005): hơi đốt, dầu thô, sản phảm hóa dầu, bong sợi, vải sợi. Nhập cảng: $4,175 tỉ FOB (ước đoàn năm 2005): máy móc và trang thiết bị, hóa chất, đồ làm thực phẩm. Các bạn hang lớn: Ukraine, Iran, Thổ, Ý, Hoa Kỳ, Nga, UAE, Đức, Pháp, Georgia (2004).
Giao thông: điện thoại: các đường chính đang dùng: 363.000 (1997); đi động: 4.300 (1998). Trạm phát thanh: AM 16, FM 8, shortwave 2 (1998). Máy phát thanh: 1,225 triệu (1997). Trạm phát hình: 3 (nhiều chương trình thu từ Nga và Thổ) (1997). Máy truyền hình: 820.000 (1997). Các nhà cung ứng mạng toàn cầu (ISPs): chưa có. Người sử dụng mạng toàn cầu: 2.000 (2000).
Chuyên chở: Đường xe lửa: toàn thể: 2,440 km (2002). Đường cao tốc: toàn thế: 24,000 km; có trải lát: 19.488 km; chưa trải lát: 4.512 km (1999). Đường thủy: sông Amu Darya là một đường thủy quan trọng. Cảng: Turkmenbasy Sân bay: 76 (2002).
Lịch Sử
Turkmenistan cố lần là một phần thuộc đế quốc Ba Tư cổ đại. Dân Turkmen khởi thủy là các dân du mục và một số tiếp tục lối sống này đến thế kỷ XX. Họ sinh sống trong các lều nỉ hình vòm cong, có thể di chuyên chở. Lãnh thổ do ngưới Seljjuk Turk cai trị ở thế kỷ XI. Người Mông cổ thời Thành Cát Tư Hãn chinh phục đất đai ở thế kỷ XIII. Người Mông Cổ thống trị khu vực này trong hai thế kỷ tiếp sau, cho đến khi họ bị truất phế vào cuối thế kỷ XV, khi họ xâm lược Uzbeks. Trước thế kỷ XIX, Turmenia được chia thành hai vùng đất, một vùng thuộc về Lãnh Chúa Hồi Khiva và vùng đất kia thuộc về Lãnh Chúa Hồi Bukhara.
Năm 1868, lãnh địa Khiva trở thành phần thuộc về Đế quốc Nga, và Turmenia trở nên như người ta biết là Vùng Bên Kia Caspian của Turkistan thuộc Nga.Turmenistan về sau là nước cộng hòa Xô Viết Tự Trị độc lập, thành lập năm 1922, và trở nên một Cộng Hòa Xã Hội Chủ nghĩa Xô Viết ngày 13/5/1925. Đó là nước nghèo nhất trong các nước Cộng Hòa Xô Viết.
Turkmenistan tuyên ngôn chủ quyền cùa mình vào tháng 8/1990 và trở nên một thành viên của Khối Thịnh Vương các quốc gia độc lập ngày 21/12/1991, cùng với mười nước cộng hòa Xô Viết trước kia. Nước này thiết lập một chế độ còn độc quyền hơn chính quyền đang thể hiện chức năng trong các nước cộng hòa Trung Á mới độc lập khác.
Tổng thống Saparmurat Niyazov, cũng được gọi là Turkmenbashi (Lãnh Tụ Toàn Dân Turkmen), đã có mưu đồ lập nên chế độ tôn sùng bản thân bằng cách tự tiến cử mình thái quá. Các thành phố, mỹ phẩm bôi sau khi cạo râu, và một ngôi sai băng bây giờ có thể mang tên ông. Năm 2002, ông đạt lại tên các tháng trong dương lịch - tháng Tư bây giờ được đặt tên lại theo mẹ ông. Niyazov được quốc hội kiểu con dấu cao su của ông bầu ông làm tổng thống suốt đời năm 1999.
Trong thập niên 1990, Turkmenistan xuất hơi khí qua ống dẫn dầu của Nga, mang về số tiền lời khoảng 1 tỉ đông mỗi năm. Nhưng năm 1993, Nga đóng ống dẫn dầu độc nhất của Turkmenistan, vì nước này cạnh tranh với việc xuất cảng khí tự nhiên riêng của Nga. Dầu khí Turmenistan bị hạn chế xuất cảng sang các lân bang Trung Á ngèo nàn, vì các nước đó không thể trả tiền.
Xứ này lập tức mở đường ống dẫn dầu khí đến Iran. Người ta nhiều người đồng ý là con đường kinh tế nhất, để xuất cảng dầu khí Caspian, và như thế làm cho Hoa Kỳ, kẻ thù của Iran phải xù lông nổi giận. Về lâu về dài, chương trình mới này không mang tiền bạc nhiều. Nước này hiện đang sống nhờ vay tiền của các quốc gia phương Tây, như Đức. Đó là nước hy vọng chia sẻ với xứ có nhiều dầu, nhưng nghẻo tiền này. Năm 2003, Nga thuận mua 60 tỉ khối khí của Turmenistan hằng năm. Vào thời gian có thương ước, Turmenistan bắt đầu hạn chế quyền công dân dốc dân tộc Nga, và làm cho Nga tức giận.
Tháng 11/2002, Niyzanov nghĩ là có ngườiđịnh ám sát chống lại ông và có thể do người ngoài đã dàn dựng nên. Đó là kết quả 46 lãnh tu đối lập và những người chỉ trích chính phủ thâm tín như thế. Trong những năm mới đây, hệ thống giáo dục quốc gia đã suy thoái quan trọng.
Tình hình đó biểu hiện qua nhiều khía cạnh:
*Số năm học bắt buộc đã sút giảm;
*Giáo trình ngày càng trở nên có tính hướng nghiệp dạy nghề;
* Thời gian chính trong lớp học dành vào việc tuyên truyền chính trị, kể cả sách riêng của tổng thống. là cuốn Rukhnama (Sách của Linh Hồn) cũng đem ra dậy.
Ngày 21/12/2006, Saparmurat Niyazov chết đột ngột sau 21 năm cầm quyền khắc nghiệt. Tháng 2/2007, nước này triệu tập các cuộc bầu cử có tranh chấp đầu tiên, và phó thủ tướng kiêm bộ trưởng y tế Gurbanguly Berdymukhammedov thắng lớn trong cuộc bầu cử. Kết quả bầu cử cao lạ thường và thắng lợi sít sao làm cho nhiều người quan sát đăt vấn đề về cuộc bầu cử.
Tranh chấp quốc tế
Nạn khô hạn trong nhiều miền kéo dài tạo nên phân chia nước khó khăn cho các nước vùng sông Amu Daria. Turmenistan không cam kết theo Iran hoặc các quốc gia ven bờ biển khác trong việc chia thềm biển Caspian và cột nước.
Cơ quan ICJ hy vọng giải quyết với Azerbaijan về chủ quyền trên vỉa dầu Caspian. Hiên nay đang có thương thuyết xác định biến giới với Kazakhstan – còn biên giới biển vẫn chưa được xác đinh.
II. Giáo Hội Công Giáo Turkmenistan
Đây là một nước có đa số dân số là tín đồ Hồi Giáo từ lâu, ngay cả trong thời hiện đại. Nhưng chế độ tự do tín ngưỡng sau khi chế động Liên sô sụp đổ đã tạo điểu kiện cho Giáo Hội Công giáo xúc tiến việc truyền giáo tại đây.
Giáo hội Công giáo tại Turmenistan là một thành phần thuộc Giáo Hội Công Giáo Roma toàm cầu, do quyền lãnh đạo tinh thần của Đức Giáo Hoàng và giáo triều tại Roma. Giáo Hội Công giáo tại đầy mới chỉ nhen nhóm với chứng 50 tín đồ Công giáo lễ nghi Roma.
Và hiện nay do Cha Andrzej Madej, O.M.I., làm Bề Trên của Turkmenistan.
Linh mục sinh ngày 6/10/1951, tại Kazimierz Dolny, Balan, thụ phong Linh Mục ngày 19/6/1977, làm linh muc dòng Tận Hiến Đức Mẹ Vô Nhiễm, ngày 29/9/1997 được bổ nhiệm làm Bề Trên Turkmenistan.
Giáo hội Công giáo tại đây theo kiểu Tài phán của Phái bộ Truyền Giáo Sui juris, dược lập ngày 29/9/1997, theo lế nghi Latinh hay Rôma.
Địa chỉ thư tín: Str. Gerogly 20/A, Krugozor, P.O. Box 98, 744000 Ashgabat, Turkmenistan
Đt: (312)391.140
Fax: 353.683
http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dtrkm.html
I. Tổng Quát Về Nước Turkmenistan
Địa Lý
Turkmenistan (trước kia Turkmenia) có đường biên giới hạn chế với Biển Caspian ở phía Tây, Kazaghstan ở phía Bắc, Uzbekistan ở phía Đông, Iran và A Phú Hãn ở phía Nam. Khoảng chín phần mười lãnh thổ Turkmenistan là sa mạc, nhất là Kara-Kum. Với một trong những sa mạc lớn nhất thế giới, nước này bao trùm diện tích toàn chừng 488.100 cây số vuông. Tổ Chức Chính Quyền
Chính quyền được theo chế độ Cộng Hòa Độc Đảng.
Tổng thống tân cử là Gurbanguly Berdymukhammedov (2007).
Dân số ước đoán năm 2006 là: 5.042.920; sinh suất: 27,6/1000; tử suất trẻ sơ sinh: 72,6/1000; tuổi thọ : 61.8; mật độ dân cư trên CSV: 27. Thủ đô và thành phố lớn nhất ước đoán năm 2003: Ashgabat, 727.700 người. Các thành thị khác: Chardzhou, 213.500; Tashauz, 160.400. Ngôn ngữ: Turkmen 72%; Nga 12%; Uzbek 9%, khác 7%. Dân tộc: Turkmen 85%, Uzbek 5%, Nga 4%, khác 6% (2003). Tôn giáo : Hồi giáo 89%, Chính thống giáo phương Đông 9%, không biết 2%; Biết chữ biết viết: 98% (ước đoán năm 1989).
Vài Nét Về Tình Hình kinh tế Chung
Đất trồng trọt: 4% Nông nghiệp: bông, hạt, súc vật. Nhân công lao động: 2,32 triệu (ước đoán 2003); tỷ lệ các ngành kinh tế: nông nghiệp 48.2%, công nghiệp 13.8%, dịch vụ 38% (ước đoán năm 2003). Các công nghiệp: dầu khí tự nhiên, sản phẩm dầu lửa, vải sợi, chế biến thực phẩm. Nguồn lơi tư nhiên: dầu lửa, khí thiên nhiên, than đá, sulfur, muối.
Xuất cảng: $4,7 tỉ FOB (ước đoán 2005): hơi đốt, dầu thô, sản phảm hóa dầu, bong sợi, vải sợi. Nhập cảng: $4,175 tỉ FOB (ước đoàn năm 2005): máy móc và trang thiết bị, hóa chất, đồ làm thực phẩm. Các bạn hang lớn: Ukraine, Iran, Thổ, Ý, Hoa Kỳ, Nga, UAE, Đức, Pháp, Georgia (2004).
Giao thông: điện thoại: các đường chính đang dùng: 363.000 (1997); đi động: 4.300 (1998). Trạm phát thanh: AM 16, FM 8, shortwave 2 (1998). Máy phát thanh: 1,225 triệu (1997). Trạm phát hình: 3 (nhiều chương trình thu từ Nga và Thổ) (1997). Máy truyền hình: 820.000 (1997). Các nhà cung ứng mạng toàn cầu (ISPs): chưa có. Người sử dụng mạng toàn cầu: 2.000 (2000).
Chuyên chở: Đường xe lửa: toàn thể: 2,440 km (2002). Đường cao tốc: toàn thế: 24,000 km; có trải lát: 19.488 km; chưa trải lát: 4.512 km (1999). Đường thủy: sông Amu Darya là một đường thủy quan trọng. Cảng: Turkmenbasy Sân bay: 76 (2002).
Lịch Sử
Turkmenistan cố lần là một phần thuộc đế quốc Ba Tư cổ đại. Dân Turkmen khởi thủy là các dân du mục và một số tiếp tục lối sống này đến thế kỷ XX. Họ sinh sống trong các lều nỉ hình vòm cong, có thể di chuyên chở. Lãnh thổ do ngưới Seljjuk Turk cai trị ở thế kỷ XI. Người Mông cổ thời Thành Cát Tư Hãn chinh phục đất đai ở thế kỷ XIII. Người Mông Cổ thống trị khu vực này trong hai thế kỷ tiếp sau, cho đến khi họ bị truất phế vào cuối thế kỷ XV, khi họ xâm lược Uzbeks. Trước thế kỷ XIX, Turmenia được chia thành hai vùng đất, một vùng thuộc về Lãnh Chúa Hồi Khiva và vùng đất kia thuộc về Lãnh Chúa Hồi Bukhara.
Năm 1868, lãnh địa Khiva trở thành phần thuộc về Đế quốc Nga, và Turmenia trở nên như người ta biết là Vùng Bên Kia Caspian của Turkistan thuộc Nga.Turmenistan về sau là nước cộng hòa Xô Viết Tự Trị độc lập, thành lập năm 1922, và trở nên một Cộng Hòa Xã Hội Chủ nghĩa Xô Viết ngày 13/5/1925. Đó là nước nghèo nhất trong các nước Cộng Hòa Xô Viết.
Turkmenistan tuyên ngôn chủ quyền cùa mình vào tháng 8/1990 và trở nên một thành viên của Khối Thịnh Vương các quốc gia độc lập ngày 21/12/1991, cùng với mười nước cộng hòa Xô Viết trước kia. Nước này thiết lập một chế độ còn độc quyền hơn chính quyền đang thể hiện chức năng trong các nước cộng hòa Trung Á mới độc lập khác.
Tổng thống Saparmurat Niyazov, cũng được gọi là Turkmenbashi (Lãnh Tụ Toàn Dân Turkmen), đã có mưu đồ lập nên chế độ tôn sùng bản thân bằng cách tự tiến cử mình thái quá. Các thành phố, mỹ phẩm bôi sau khi cạo râu, và một ngôi sai băng bây giờ có thể mang tên ông. Năm 2002, ông đạt lại tên các tháng trong dương lịch - tháng Tư bây giờ được đặt tên lại theo mẹ ông. Niyazov được quốc hội kiểu con dấu cao su của ông bầu ông làm tổng thống suốt đời năm 1999.
Trong thập niên 1990, Turkmenistan xuất hơi khí qua ống dẫn dầu của Nga, mang về số tiền lời khoảng 1 tỉ đông mỗi năm. Nhưng năm 1993, Nga đóng ống dẫn dầu độc nhất của Turkmenistan, vì nước này cạnh tranh với việc xuất cảng khí tự nhiên riêng của Nga. Dầu khí Turmenistan bị hạn chế xuất cảng sang các lân bang Trung Á ngèo nàn, vì các nước đó không thể trả tiền.
Xứ này lập tức mở đường ống dẫn dầu khí đến Iran. Người ta nhiều người đồng ý là con đường kinh tế nhất, để xuất cảng dầu khí Caspian, và như thế làm cho Hoa Kỳ, kẻ thù của Iran phải xù lông nổi giận. Về lâu về dài, chương trình mới này không mang tiền bạc nhiều. Nước này hiện đang sống nhờ vay tiền của các quốc gia phương Tây, như Đức. Đó là nước hy vọng chia sẻ với xứ có nhiều dầu, nhưng nghẻo tiền này. Năm 2003, Nga thuận mua 60 tỉ khối khí của Turmenistan hằng năm. Vào thời gian có thương ước, Turmenistan bắt đầu hạn chế quyền công dân dốc dân tộc Nga, và làm cho Nga tức giận.
Tháng 11/2002, Niyzanov nghĩ là có ngườiđịnh ám sát chống lại ông và có thể do người ngoài đã dàn dựng nên. Đó là kết quả 46 lãnh tu đối lập và những người chỉ trích chính phủ thâm tín như thế. Trong những năm mới đây, hệ thống giáo dục quốc gia đã suy thoái quan trọng.
Tình hình đó biểu hiện qua nhiều khía cạnh:
*Số năm học bắt buộc đã sút giảm;
*Giáo trình ngày càng trở nên có tính hướng nghiệp dạy nghề;
* Thời gian chính trong lớp học dành vào việc tuyên truyền chính trị, kể cả sách riêng của tổng thống. là cuốn Rukhnama (Sách của Linh Hồn) cũng đem ra dậy.
Ngày 21/12/2006, Saparmurat Niyazov chết đột ngột sau 21 năm cầm quyền khắc nghiệt. Tháng 2/2007, nước này triệu tập các cuộc bầu cử có tranh chấp đầu tiên, và phó thủ tướng kiêm bộ trưởng y tế Gurbanguly Berdymukhammedov thắng lớn trong cuộc bầu cử. Kết quả bầu cử cao lạ thường và thắng lợi sít sao làm cho nhiều người quan sát đăt vấn đề về cuộc bầu cử.
Tranh chấp quốc tế
Nạn khô hạn trong nhiều miền kéo dài tạo nên phân chia nước khó khăn cho các nước vùng sông Amu Daria. Turmenistan không cam kết theo Iran hoặc các quốc gia ven bờ biển khác trong việc chia thềm biển Caspian và cột nước.
Cơ quan ICJ hy vọng giải quyết với Azerbaijan về chủ quyền trên vỉa dầu Caspian. Hiên nay đang có thương thuyết xác định biến giới với Kazakhstan – còn biên giới biển vẫn chưa được xác đinh.
II. Giáo Hội Công Giáo Turkmenistan
Đây là một nước có đa số dân số là tín đồ Hồi Giáo từ lâu, ngay cả trong thời hiện đại. Nhưng chế độ tự do tín ngưỡng sau khi chế động Liên sô sụp đổ đã tạo điểu kiện cho Giáo Hội Công giáo xúc tiến việc truyền giáo tại đây.
Giáo hội Công giáo tại Turmenistan là một thành phần thuộc Giáo Hội Công Giáo Roma toàm cầu, do quyền lãnh đạo tinh thần của Đức Giáo Hoàng và giáo triều tại Roma. Giáo Hội Công giáo tại đầy mới chỉ nhen nhóm với chứng 50 tín đồ Công giáo lễ nghi Roma.
Và hiện nay do Cha Andrzej Madej, O.M.I., làm Bề Trên của Turkmenistan.
Linh mục sinh ngày 6/10/1951, tại Kazimierz Dolny, Balan, thụ phong Linh Mục ngày 19/6/1977, làm linh muc dòng Tận Hiến Đức Mẹ Vô Nhiễm, ngày 29/9/1997 được bổ nhiệm làm Bề Trên Turkmenistan.
Giáo hội Công giáo tại đây theo kiểu Tài phán của Phái bộ Truyền Giáo Sui juris, dược lập ngày 29/9/1997, theo lế nghi Latinh hay Rôma.
Địa chỉ thư tín: Str. Gerogly 20/A, Krugozor, P.O. Box 98, 744000 Ashgabat, Turkmenistan
Đt: (312)391.140
Fax: 353.683
http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dtrkm.html