Edgar Beltrán, trên The Pillar, ngày 30 tháng 8 năm 2024, tường trình rằng Trong sáu năm qua, chính quyền của Daniel Ortega đã dàn dựng một chiến dịch quấy rối, bắt giữ hàng loạt, giam cầm và lưu đày các giáo sĩ Nicaragua, và giám sát việc tịch thu gần như toàn bộ bất động sản và tài sản của Giáo hội.
Nhưng, mặc dù mở ra một kỷ nguyên đàn áp mới đối với Giáo Hội Công Giáo địa phương, chế độ độc tài Nicaragua đã thành công trong việc giành được sự ủng hộ của ít nhất một số thành viên của giáo sĩ trong nước.
Trong khi một số linh mục này là những linh mục lớn tuổi hơn, những người đã tham gia vào cuộc cách mạng Sandinista vào những năm 1970, lần đầu tiên đưa Daniel Ortega lên nắm quyền từ năm 1979 đến năm 1990, nhiều người từng là những người phản đối mạnh mẽ chế độ, nhưng dường như đã thay đổi suy nghĩ — hoặc là bây giờ ủng hộ chế độ hoàn toàn hoặc im lặng về những vi phạm nhân quyền và đàn áp Giáo hội của chế độ.
Vậy tại sao Ortega lại tìm kiếm sự ủng hộ trong hàng giáo sĩ Nicaragua? Và làm thế nào ông đạt được sự ủng hộ ngầm hoặc thậm chí là công khai của một số ít linh mục địa phương?
Một chiến lược giám mục?
Với việc sứ thần tòa thánh bị trục xuất, hai giám mục giáo phận bị buộc phải lưu vong, một giáo phận bỏ trống và hai giám mục khác đang phục vụ sau tuổi nghỉ hưu, nhiều người Công Giáo địa phương tin rằng Ortega đang cố gắng thúc đẩy việc thăng chức cho các linh mục ủng hộ chế độ lên làm giám mục.
Cho đến nay, Đức Giáo Hoàng Phanxicô vẫn phản đối việc bổ nhiệm giám mục mới tại Siuna, nơi Giám mục Isidoro Mora đã bị lưu đày vào tháng 1. Tương tự như vậy, Matagalpa và Estelí, do Rolando Álvarez lưu vong lãnh đạo với tư cách là giám mục và quản nhiệm tông tòa, vẫn ở trong tình trạng lấp lửng về mặt lãnh đạo.
Đức Giáo Hoàng cũng đã cho phép Giám mục Carlos Herrera của Jinotega và Hồng Y Leopoldo Brenes của Managua phục vụ sau tuổi nghỉ hưu.
Tất nhiên, Herrera, Brenes, Álvarez và Mora đều trẻ hơn chính Ortega — người đã 78 tuổi. Có thể Đức Giáo Hoàng Phanxicô đang tìm cách chơi trò chơi dài hạn khi sức khỏe của Ortega suy yếu, trông cậy vào người kế nhiệm tiềm năng để có mối quan hệ mang tính xây dựng hơn với Giáo hội.
Nhưng nếu đúng như vậy, thì không rõ Giáo hội địa phương có thể tồn tại được bao lâu với cách tiếp cận "chờ đợi và xem xét". Làn sóng đàn áp mới nhất đã khiến Giáo phận Matagalpa, chẳng hạn, chỉ còn chưa đến 20 linh mục, ít hơn gần 70% so với năm 2022.
Các làn sóng bắt giữ và trục xuất giáo sĩ liên tiếp có thể tạo ra áp lực mạnh mẽ buộc Vatican phải chấp nhận một số cuộc bổ nhiệm giám mục thân thiện để cho phép cuộc đàn áp chấm dứt, với việc Ortega đề nghị với Đức Phanxicô khả năng ngầm là có một Giáo hội "tự do", nhưng im lặng và tuân thủ.
Cho đến nay, có vẻ như Đức Phanxicô sẽ không chấp nhận một thỏa thuận như vậy và Vatican không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ cởi mở với sự hợp tác ngay cả không chính thức với Ortega. Nhưng có dấu hiệu cho thấy nhà độc tài đã xoay xở để đưa một số linh mục thân thiện vào các vị trí quyền lực trong giáo phận của họ.
Tại Tổng giáo phận thủ đô Managua, do Hồng Y Brenes lãnh đạo, chế độ Ortega đã thành công trong việc buộc hầu hết giáo phận phải ra đi — Giám Mục Phụ Tá, tổng đại diện, chưởng ấn, thủ quỹ, tổng thư ký, đại diện mục vụ và đại diện gia đình đều đã bị lưu đày, với hầu hết các linh mục rời đi vào tháng 1 năm nay.
Một trong số ít trường hợp ngoại lệ trong cuộc thanh trừng tòa đại sứ là Cha Julio Arana, đại diện tư pháp, người gần đây đã rửa tội cho cháu trai của Ortega.
Hồng Y Brenes, vì cần thiết, đã di chuyển để lấp đầy một số vị trí còn trống, nhưng đáng chú ý là ông đã làm như vậy với các linh mục thân cận với chế độ Ortega: tổng đại diện mới của tổng giáo phận, Cha José Ramón Alemán được biết là thân thiết với Cha Arana, và Cha Rafael Ríos — một linh mục của Giáo phận Jinotega, người đã đồng tế lễ rửa tội gần đây cho cháu trai của Ortega.
Tương tự như vậy, Cha Boanerges Carballo, cha xứ mục vụ mới, có quan hệ gia đình với chính phủ — người chị quá cố của ông là đại sứ Nicaragua tại Vatican khi cuộc đàn áp của chính phủ đối với Giáo hội nổ ra vào năm 2018, trong bối cảnh các cuộc biểu tình trên toàn quốc.
Tham vọng và đe dọa?
Mặc dù có ít nhất một số mối liên hệ hữu hình với chế độ, nhưng cả ba vị linh mục đều có lịch sử phức tạp với chính phủ.
Cha Alemán đã bị Sandinistas tấn công trong các cuộc biểu tình năm 2018, cùng với nhiều giám mục Nicaragua, và anh trai của Cha Carballo đã bị lưu đày trong chính phủ đầu tiên của Ortega vào những năm 1980.
Tuy nhiên, trong các cuộc biểu tình năm 2018, Cha Carballo đã cố gắng làm trung gian sau các cuộc tấn công của chính phủ vào Giáo hội, nói rằng "họ coi chúng tôi là kẻ thù chính trị, nhưng đó là nhận thức sai lầm trong trái tim và tâm trí của họ" vì "không hiểu công việc nhân đạo [của Giáo hội]".
Đến năm 2023, Carballo là một trong số ít linh mục được phép tổ chức một cuộc rước tôn giáo vào tháng 8, sau khi chính quyền tiểu bang bắt giữ gần một chục linh mục. Carballo cho biết vào thời điểm đó rằng cuộc rước là có thể nhờ “khả năng nói chuyện, cầu nguyện và làm việc cùng nhau” của ngài với chính phủ, và ngài đã cảm ơn Ortega và vợ ông, cũng là phó chủ tịch Rosario Murillo, vì đã cho phép đoàn rước.
Ngoài chức vụ là cha sở mục vụ, Carballo cũng được bổ nhiệm vào năm 2024 làm cha xứ của giáo xứ Santo Cristo de Esquipulas. Cha xứ trước đó, Cha Héctor Treminio, cũng là thủ quỹ của giáo phận và đã bị chế độ lưu đày vào tháng 1.
Cha Julio Arana cũng có một sự thay đổi bất ngờ trong suy nghĩ.
Năm 2018, ngài là một trong những người bảo vệ công khai kiên định nhất của Giám Mục Phụ Tá Managua, Giám mục Silvio Báez, người đã trở thành tiếng nói hàng đầu của Giáo hội phản đối chế độ độc tài Nicaragua, nói rằng những người phỉ báng và ngược đãi Báez có "lòng căm thù trong lòng" và chỉ trích các cộng đồng giáo hội cơ bản — các nhóm giáo dân Công Giáo lấy cảm hứng từ thần học giải phóng, những người ủng hộ mạnh mẽ cuộc cách mạng Sandinista — vì "đi theo đường lối của đảng".
Quay trở lại mùa hè năm nay, Arana đã làm lễ rửa tội cho cháu trai của Ortega vào đầu tháng 6 và vào tháng 8, người ta cho rằng ngài được giao nhiệm vụ đưa một nhóm linh mục đang bị quản thúc tại gia trong một chủng viện Managua đến sân bay để lưu đày đến Rome.
Arana cũng được chỉ định làm cha xứ của giáo xứ Purísima Concepción ở Managua vào cuối tháng 7. Cha xứ trước đó, Cha Gerardo Rodríguez, cũng đã bị lưu đày vào tháng 1.
Nhưng điều gì đã thúc đẩy những thay đổi rõ ràng này trong trái tim? Nhiều người Công Giáo Nicaragua, giáo dân và giáo sĩ, tin rằng có ba lý do: Đe dọa, tham vọng và bí mật.
"Một số linh mục này chỉ nhận được những lời đe dọa nên họ làm theo những gì chế độ bảo họ làm. Đó là trường hợp của Hồng Y Brenes, người không ủng hộ chế độ nhưng vẫn im lặng và cố gắng xoa dịu chế độ vì ông liên tục bị giám sát và điều tra của cảnh sát" một linh mục lưu vong nói với The Pillar.
"Sự ủng hộ về mặt tư tưởng [dành cho Ortega] trong giới giáo sĩ gần như bằng không", một người lưu vong cao cấp khác nói với The Pillar. "Hầu hết các linh mục chịu ảnh hưởng của thần học giải phóng ủng hộ cuộc cách mạng vào những năm 1980 hiện đang chống lại Ortega. Vì vậy, động cơ chính ở đây là tham vọng".
"Những linh mục này đang cố gắng cho chế độ thấy rằng nếu họ giúp họ thăng tiến, họ sẽ ngoại giao hơn, họ sẽ không lên án các hành vi vi phạm nhân quyền", ngài nói.
Tuy nhiên, một số người tin rằng nhiều linh mục trong số này có thể bị ép buộc hoặc thậm chí bị tống tiền để hợp tác với chính quyền.
“Chế độ độc tài có một bộ máy tình báo khổng lồ. Với nhiều linh mục, cách thức hoạt động của họ là điều tra họ và xem liệu họ có vấn đề gì không, cho dù đó là vấn đề tiền bạc, hành vi sai trái về tình dục hay thậm chí là ấu dâm. Nếu họ tìm thấy điều gì đó, họ sẽ sử dụng nó để có được sự ủng hộ của công chúng đối với linh mục. Nếu họ không tìm thấy bất cứ điều gì, họ sẽ tiến hành đe dọa”, vị linh mục Công Giáo lưu vong này nói thêm.
“Nếu các mối đe dọa không hiệu quả, như trong trường hợp của tôi, họ sẽ tiến hành phỉ báng công khai. Những người ủng hộ Ortega bắt đầu nói rằng đầu tiên tôi là người đồng tính, và sau đó là tôi buôn bán trẻ em để các giám mục có thể cưỡng hiếp chúng. Nếu điều đó không hiệu quả, thì đó là nhà tù hoặc lưu vong”, ngài nói.
Một số linh mục lưu vong đã chỉ ra cho The Pillar trường hợp của Giám mục René Sándigo của León như một ví dụ có thể về sự cưỡng ép của nhà nước.
ĐC Sándigo là một đối thủ kiên quyết của Ortega, cho đến khi phương tiện truyền thông địa phương đưa tin rằng vị giám mục này đã bị đánh cắp máy tính từ văn phòng của mình vào năm 2019.
Kể từ vụ trộm đó, ĐC Sándigo ngày càng trở nên thân thiết với chế độ Ortega. Có lẽ ngài là giám mục duy nhất không nhận được lời đe dọa công khai kể từ năm 2019 và là một trong số ít người được phép tiếp tục các cuộc rước kiệu trong Tuần Thánh và xung quanh lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội, lễ bổn mạng của quốc gia.
Đổi lại, ĐC Sándigo đã công khai và riêng tư thể hiện mình gần gũi với chế độ độc tài Nicaragua, tham dự các sự kiện chính thức và cho phép chụp ảnh với Ortega và các nhà lãnh đạo khác.
Ngoài ra, các nguồn tin địa phương nói với The Pillar rằng ĐC Sándigo đã đe dọa sẽ ngăn cản các linh mục bị lưu đày khỏi giáo phận của mình được nhập tịch vào một giáo phận ở nước ngoài nếu họ quyết định công khai nói về tình hình ở Nicaragua.
Trong số các giáo sĩ Nicaragua, ĐC Sándigo được nhiều người coi là ứng cử viên được Ortega yêu thích để kế nhiệm Hồng Y Brenes tại Managua.
Những người bạn cũ
Tuy nhiên, những linh mục khác dường như ủng hộ chế độ vì lý do ý thức hệ, chẳng hạn như Cha Antonio Castro, người đã thân thiết với Ortega kể từ những năm cách mạng.
Cha Castro nổi tiếng vì liên tục nói về Ortega, Fidel Castro và Hugo Chávez trong các bài giảng của mình và thậm chí còn trưng bày cờ đảng Sandinista và cờ Cuba trong Thánh lễ. Vào ngày kỷ niệm một năm ngày mất của Fidel Castro, Cha Castro đã cử hành Thánh lễ tưởng nhớ ông, mặc lễ phục màu đỏ dành riêng cho các ngày lễ của các vị tử đạo.
Đáng chú ý là giáo xứ của Cha Castro đã nhận được trợ cấp của chính phủ hơn 161,000 đô la từ năm 2007 đến năm 2018, gần bằng số tiền mà Nhà thờ León, một Di sản Thế giới được UNESCO công nhận, nhận được trong cùng thời kỳ.
Đầu năm nay, Cha Castro được bổ nhiệm làm cha xứ của giáo xứ Santa Faz. Cha xứ trước đó, Silvio Fonseca, đã bị chế độ Ortega trục xuất vào tháng 1.
Một linh mục khác từ lâu được coi là ủng hộ chế độ Ortega là Cha Rafael Ríos, người đã đồng tế lễ rửa tội cho cháu trai của Ortega vào đầu mùa hè này.
Theo phương tiện truyền thông địa phương, Cha Ríos đã bị đuổi khỏi giáo xứ của mình tại Giáo phận Jinotega vào năm 2010 vì ủng hộ ứng cử viên của Ortega cho cuộc bầu cử tổng thống năm 2011 từ bục giảng, mặc dù đã được giám mục của mình yêu cầu không làm như vậy.
Cha Ríos từ chối rời khỏi giáo xứ và được các thành viên của các nhóm bán quân sự ủng hộ chính phủ ủng hộ, những người đã chiếm giữ giáo xứ để cố gắng buộc giám mục đảo ngược quyết định của mình, mặc dù Cha Ríos cuối cùng đã phải chuyển đến một giáo xứ khác.
Cha Ríos cũng bị cáo buộc ủng hộ việc trục xuất một linh mục địa phương khác, Cha Juan Carlos Treminio, OFM, người không được phép trở về Nicaragua sau chuyến đi đến Guatemala năm 2022.
Mặc dù phần lớn giáo sĩ Nicaragua vẫn tiếp tục phản đối chế độ của Ortega, chế độ độc tài Nicaragua vẫn có những người ủng hộ giáo hội ở những vị trí cao. Đó là hàng giám mục địa phương.