CỬ TRI PHÁP BẦU HỘI ĐỒNG VÙNG 2015

44,6 triệu cử tri người Pháp được mời gọi tham gia các cuộc bầu cử Hội đồng Vùng (Conseil régional) cùng diễn ra vào ngày 06.12.2015 và, nếu không liên danh nào đạt đa số tuyệt đối ở vòng 1 này, vòng 2 sẽ được tổ chức vào ngày 13.12.2015.

Từ ngày 01.01. 2016, theo Luật 2015-29 ngày 16.01.2015, lãnh thổ Pháp sẽ được chia lại còn 13 Vùng thay vì 22 như cho đến bây giờ. Việc cải cách lãnh thổ nhằm gia tăng hiệu năng công quyền hơn bằng tăng cường năng lực quản lý chiến lược ở một vùng rộng lớn. Tiến trình được kèm theo một sự hiện đại hóa các dịch vụ công cộng, với mục tiêu là nâng cao chất lượng công vụ này, khả năng tiếp cận đến tất cả các Vùng và tăng cường sự kết hợp xã hội lãnh thổ.

Do có sự cải cách lãnh thổ này, đặc biệt cuộc tuyển cử phải tổ chức vào ngày 6 và 13 tháng 12 (thường tháng Chạp là thời gian để mua sắm Lễ Chúa Giáng sinh và Tết Dương lịch) để phải hình thành các Hội đồng Vùng trước ngày 01.01.2016 là ngày Luật 2015-29 ngày 16.01.2015 có hiệu lực.

Cuộc tuyển cử chỉ được tổ chức bầu tại 22 Vùng nội địa (régions métropolitaines) và 4 Vùng hải ngoại (régions d’outre-mer, Guadeloupe, Guyane, Martinique, Réunion). Như vậy, không có bầu cử tại các đơn vị hành hải ngoại như Saint-Pierre-et-Miquelon, Mayotte… và Nouvelle-Calédonie.

I.- TỔ CHỨC TUYỂN CỬ.

A./ Những tác nhân tham gia xây dựng dân chủ :

1./ Cử tri phải là công dân Pháp đủ 18 tuổi và có ghi tên vào danh sách cử tri.

2./ Ứng cử viên phải hôải đủ những điều kiện và còn phải thêm :

- Hưởng quyền dân sự và chính trị ;

- Cư ngụ trong Vùng đó hay có vai trò trực tiếp thực thi tại địa phương trước ngày 01.01.2015 hay đã ghi danh vào thời gian đó.

B./ Cử tri trao quyền mình cho những ai ?

Nghị viên Vùng (conseiller régional -> conseillers régionaux, số nhiều) được bầu từ những liên danh ứng cử từng Tỉnh (Département, được gọi là section départementale. Để đơn giản hóa, chúng ta tạm dùng Tỉnh để phân biệt với Vùng). Trong mỗi liên danh, bắt buộc phải xen kẻ một Nam và một Nữ ứng cử viên.

Trong kỳ bầu cử này, cử tri tuyển :

• 1671 Nghị viên Vùng của 12 Vùng mới (không kể Corse) ;

• 51 thành viên Nghị hội Corse (Assemblée de Corse), được bầu theo một thể thức bầu cử đặc biệt ;

• 41 Nghị viên Vùng Guadeloupe và 45 Nghị viên Vùng Reunion ;

• Các Nghị viên Vùng và Nghị viên Tỉnh Martinique và Guyane sẽ được thay thế vào tuyển cử Vùng 2015 bởi một Hội đồng lãnh thổ duy nhất cho một trong những trong những lãnh thổ này.

II.- TUYỂN CỬ HAI VÒNG.

Cử tri bầu các Nghị viên Vùng có nhiệm kỳ 6 năm từ những liên danh theo một hệ thống bầu cử kết hợp tuyển cử đa số và đại diện tỉ lệ, bằng một hay hai vòng đầu phiếu phổ thông và kín.

A./ Vòng Một (Chúa Nhật ngày 06.11.2015).

Kết quả : Nếu có liên danh đạt được đa số tuyệt đối (ít nhất 50% số phiếu hợp lệ) ở vòng một nầy. Cuộc bầu cử ngưng tại đây và bắt đầu tính số ghế chia cho mỗi liên danh. Liên danh có đa số tuyệt đối được thưởng ngay 25% số ghế, được làm tròn lên (Luật 338), trong Hội đồng Vùng. Số ghế còn lại sẽ được chia theo tỉ lệ cho các liên danh đạt được ít nhất là 5% số phiếu hợp lệ.

Thí dụ đơn giản: Hội đồng Vùng R có 101 nghị viên (luôn là số lẻ). Có 4 liên danh ra ứng cử và đạt được những tỉ lệ như sau: liên danh A 50%; liên danh B 24%; liên danh C: 23,50% và liên danh D được 2,50% tổng số phiếu hợp lệ. Kết quả: liên danh D bị loại lập tức. Liên danh A được chia 63 ghế nghị viên; liên danh B được 19; và liên danh C được 19.

Số nghị viên được chia theo cấp Vùng nầy sẽ được phân chia lại theo cấp Tỉnh. Thí dụ, một liên danh được chia 10 ghế ở cấp Vùng sẽ được phân phát như sau: liên danh đó đạt được 50% số phiếu trong Tỉnh A, 30% trong Tỉnh B và 30% trong Tỉnh C. Như thế, số nghị viên sẽ được chia ra như sau: 5 trong tỉnh A; 3 trong tỉnh B và 2 cho tỉnh C.

Nếu không có liên danh nào đạt được đa số tuyệt đối, thì phải tiến hành vòng hai.

Thêm ý nghĩa. Cử tri đặt lá phiếu vào thùng, trong vòng một, đáp ứng theo tiếng gọi của con tim, tức chọn liên danh nào mình thích nhất. Nhưng, khi đầu phiếu, ở vòng hai, cử tri đầu phiếu theo lý trí, tức chọn liên danh nào có thể đem Công ích cho toàn dân hơn.

B./ Vòng Hai (Chúa Nhật ngày 13.12.2015)

1.- Các liên danh nào được phép tham dự vòng 2 ?

Đó là các liên danh đạt được ít nhất là 10% số phiếu hợp lệ ở vòng một. Các liên danh đạt được ít nhất là 5% số phiếu hợp lệ được phép xóa bỏ liên danh củ để, chung nhau, thành lập một liên danh mới.

2.- Việc phân chia các ghế nghị viên ?

Liên danh về nhất sẽ được thưởng ngay 25% số ghế trong Hội đồng Vùng. Số ghế còn lại sẽ được chia theo tỉ lệ cho các liên danh đạt được ít nhất là 5% số phiếu hợp lệ.

Các Tỉnh có dân số ít hơn 100.000 cư dân phải có ít nhất 2 nghị viên Hội đồng Tỉnh, trái lại, 4 vị cho các Tĩnh mà dân số bằng hay lớn hơn 100 000 người.

III.- VẤN ĐỀ TÀI CHÁNH CÁC ĐẢNG CHÁNH TRỊ.

A./ Những chi tiêu thường nhật.

Cũng như các Hiệp hội, thành lập theo luật ngày 01.07.1901, các chánh đảng phải đối đầu với những chi tiêu đủ loại như thuê trụ sở và các văn phòng trực, những chi phí về văn phòng, trả lương nhân viên… Tại quốc gia dân chủ như Pháp, đảng cầm quyền không thể lấy ngân sách quốc gia chi xài cho đảng. Vì là quốc gia đa đảng, các đảng đối lập, qua các Viện lập pháp, kiểm soát chi tiêu từ ngân sách.

B./ Những nguồn thu của các chánh đảng.

Để cân bằng ngân quỹ, các chánh đảng có hai nguồn thu chính:

1. Nguồn thu tư nhân.

a. Như các Hiêp hội, các chánh đảng được quyền nhận niên liễm của các đảng viên. Tuy nhiên số tiền thu nầy không đáng kể nên các chánh đảng yên cầu những đảng viên giữ một (hay nhiều) chức vụ dân cử đóng một số tiền đáng kể hơn.

b. Các chánh đảng chỉ được phép nhận tiền biếu từ các thể nhân, nhưng cấm từ những pháp nhân trong giới hạn 7.500 euro/năm/người (điều 16 luật ngày 19.01.1995). Các số tiền biếu cũng như niên liễm có thể được trừ thuế 66% những số tiền này trong giới hạn 20% lợi tức tính thuế với điều kiện số tiền phải trả qua trương mục ngân hàng, tức bằng chi phiếu, chuyển trương,…

2. Nguồn thu từ ngân sách.

Việc làm chánh trị là một quyền của người dân làm chủ đất nước mình, không bị đe dọa, bắt bớ. Những vĩ nhân biết làm chánh trị nhằm phục vụ cho Công Ích cho toàn xã hội luôn được lịch sử ghi danh. Do đó, Nhà nước dùng ngân sách quốc gia để giúp, một cách công bình, các chánh đảng hầu đạo tạo thêm các chánh trị gia mới.

Những dự trù trong các luật năm 1988 và sau đó về việc tài trợ các chánh đảng theo hai tiêu chuẩn:

a. Kết quả bầu cử Quốc hội cho những đảng có ứng cử viên tranh cử tại ít nhất 50 đơn vị bầu cử (circonscriptions) trong 577 đơn vị và phải đạt 1% số phiếu hợp lệ, chiếu theo luật ngày 20.02.1993.

b. Tỉ lệ theo số dân biểu và nghị sĩ thuộc từng chính đảng theo luật ngày 19.01.1995. Số tiền trợ giúp công sẽ bị trừ bớt nếu đảng không tuân theo luật ngày 06.06.2002 về số ứng cử viên nam nữ phải bằng nhau. Năm 2008, ngân sách quốc gia đã chi giúp về khoản nầy là 71.777.018 euro.

3. Bồi hoàn chi phí vận động tranh cử.

a. Mức trần được phép chi tiêu.

Chiếu điều 216 Luật bầu cử, các liên danh đạt ít nhất 5% số phiệu hợp lệ ở một trong hai vòng đầu phiếu được bồi hoàn 47,50% mức trần được phép chi tiêu (montant plafond des dépenses). Mức trần này được ấn định tùy thuộc dân số trong Tổng và cho mỗi cư dân:

- dân số đến 100 000 cư dân : 0,53 euro

- từ 100 001 đến 150 000 : 0,38

- từ 150 001 đến 250 000 : 0,30

- từ 250 00 trở lên : 0,23 euro.

b. Mức bồi hoàn.

Những liên danh được cử tri tín nhiệm ít nhất 5% số phiếu hợp lệ và tôn trọng các qui định về kế toán cùng mức chi tiêu tối đa ấn định được bồi hoàn chi phí vận động bầu cử. Mục đích giảm bớt các liên danh không có tính cách đại diện.

KẾT LUẬN.

Cuộc tuyển cử Hội đồng Vùng lần này diễn tiến trong một nước Pháp thật đặc biệt. Tình trạng khẩn trương được tuyên bố sau những cuộc khủng bố tại Paris ngày 13.11.2015 đã được các viện Lập pháp triển hạn hiệu lực thêm ba tháng. Do đó, việc tranh cử không hấp dẫn do đồng bào muốn tiếp tục tưởng niệm 130 người tử nạn trong đêm này hay vì công dân không còn tin cậy các đảng đã nhau cầm quyền. Hậu quả, cử tri người Pháp đang tìm một đảng cầm quyền mới, bách phân số phiếu tín nhiệm đảng này nhận gia tăng sau mỗi kỳ bầu cử trung gian, trước khi bầu Tổng thống năm 2017. Tuy nhiên, nhờ thể thức bầu cử hai vòng chỉ với 2 ứng cử viên, đảng này khó thành công.

Trong 22 Hội đồng Vùng xuất nhiệm đang có, đảng Xã hội (tả phái) đang có đa số tại 21 và 1 thuộc đảng Cộng hòa (les Républicains, hữu phái). Theo dự đoán của các viện Thống kê, sau cuộc tuyển cử này, đảng Cộng hòa có thể nắm chức Chủ tịch Hội đồng tại 8 Vùng, đảng Xã hội 3 Vùng và đảng Mặt trận Quốc gia (Font national), lần đầu tiên, có thể giữ chức Chủ tịch tại 2 Hội đồng Vùng (trong đó, tại Vùng ‘Provence-Alpes-Côte d'Azur, nếu đắc cử, nữ Dân biểu Marion Maréchal-Le Pen, 26 tuổi, sẽ là người trẻ nhất ở chức vụ này).

Mặt trận Cộng hòa (Font république) không phải là tên một đảng chính trị, nhưng là chiến thuật tranh cử tại Pháp. Từ trước 1981, chính trị nước Pháp chia hai : tả phái (Xã hội PS, Cộng sản PCF, … ) và hữu phái (RPR, UDF,… ). Từ giữa thập niên 1980, Mặt trận Quốc gia (FN) lớn dần trong khi cộng sản ngày càng teo. Do đó, chính trường nước Pháp được xem như có ba ‘phái’ : Cộng hòa (LR) Xã hội (PS) và FN. Vì LR và PS cho rằng FN không có những đạc tính của nền Cộng hòa (độc lập, tự do, tình huynh đệ…), nên gần đây, Thủ tướng Pháp (người chịu trách nhiệm thắng thua của đảng PS cầm quyền đề nghị LR : khi vào vòng nhì (cả 3 liên danh đều có mặt), liên danh PS hay LR ít phiếu phải rút để cử tri họ bầu cho liên danh đảng kia. Như vậy, FN sẽ không thắng cử ở mọi Vùng. Ngày 02.12.2015, ông Nicolas Sarkozy từ chối ‘trò chơi này’.

Một trong những lý do người Pháp cho rằng những kẻ khủng bố tấn công Pháp quốc vì nước này có một nền Dân chủ gương mẫu. Thật vậy, các cuộc Tuyển cử tại đây tổ chức thật dân chủ, tự do (đi bầu hay không) và công bình. Nhưng sau khi đắc cử, rất nhiều chính quyền các cấp, từ Quốc gia đến Thành phố, luôn tiếp tay, viện trợ nuôi nhà cầm quyền các quốc gia độc tài, tham nhủng hay khủng bố đồng bào, tổ chức bầu cử gian lận để… ‘muôn năm’ tại vị.

Hà Minh Thảo