BẠC LIÊU -- Biến cố 30 tháng Tư năm nào thật sự là một tổn thất lớn lao cho Giáo Hội Công Giáo Việt Nam, biết bao nhiêu linh mục, tu sĩ, giáo dân đã phải bỏ quê hương ra đi để sinh sống nơi xứ lạ quê người, còn những người ở lại, số bị cải tạo, số bị tù đày, số phải dở dang đời tu, các cơ sở vật chất như trường học, bệnh viện, nhà thờ bị “hiến” cho nhà nước, hoặc bị “tiếp quản”.
Một thời gian dài sau 1975, trên lý lịch và chứng minh thư nếu khai mình là có tôn giáo thì dễ không có việc làm! Và đối với người trẻ hôm nay (lớp người sinh sau năm 1975) nếu có dịp đi qua các Giáo xứ như Thị Nghè, Chợ Quán hay Tu viện Thánh Phaolô de Chartres... ở Sài Gòn chắc khó thể nào hiểu nổi tại sao trường học lại nằm trong khuôn viên nhà thờ, nhưng không phải là tài sản của Giáo Hội. Đó là vì chính quyền cộng sản đã “mượn dùng” đã “chiếm hữu”, đã “quản lý hộ”, đã “tiếp thu”. Một trường hợp điển hình là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời ở Bạc Liêu nay lại bị phá sập công khai!
Đã gần 30 mươi năm rồi, nhà nước trưng dụng nhà thờ này, nhưng đùng một cái, vào đầu tháng Sáu vừa qua, giáo dân và các vị linh mục chủ chăn của thị xã Bạc Liêu, cũng nhưng trong toàn Giáo phận Cần Thơ rất bức xúc khi phải chứng kiến một nhà thờ của họ, bị phá sập một cách công khai, có phép của chính của chính quyền địa phương, đó là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, ở số 22 Trần Phú, phường 3, thị xã Bạc Liêu, một nhà thờ được xây dựng từ năm 1963.
Cũng cần phải nhắc lại rằng, trong biến cố 30 tháng Tư năm 1975, ngôi nhà thờ này “được Ủy ban quân quản trưng dụng làm doanh trại, sau đó bàn giao cho UBND tỉnh Minh Hải làm trường chuyên và kế tiếp là Nhà trẻ Hoa Mai. Từ năm 1980 đến nay, liên tục nhiều năm Linh mục quản hạt và Cha Sở họ đạo Bạc Liêu cùng đơn thư gởi đến các cấp chính quyền xin hoàn trả lại ngôi nhà thờ” (trích đơn của tập thể 17 linh mục và bà con giáo dân trong Tỉnh Bạc Liêu gởi các cơ quan chức năng ngày 8-7-2004)
Trước sự việc một nhà thờ bị ngang nhiên đập phá, ngày 07-7-2004, vị chủ chăn của Giáo phận Cần Thơ, Đức Cha Emmanuel Lê Phong thuận đã chính thức lên tiếng qua thư gửi các cơ quan, ban ngành của Tỉnh Bạc Liêu để “phản đối việc đập phá Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời”. Và ngày 08-7-2004, Linh mục Nguyễn Tấn Lợi, Quản hạt Bạc Liêu ký tên đại diện cho 17 linh mục và các giáo dân trên đơn gửi các cơ quan, ban ngành của Tỉnh Bạc Liêu để phản đối vụ việc này, và xin giải quyết trả lại ngôi nhà thờ.
Trong hai ngày 13 và 14-7-2004 UBND tỉnh Bạc Liêu đã lần luợt gặp và làm việc với linh mục Nguyễn Tấn Lợi và ông Nguyễn Bình Đông, chủ tịch Hội đồng Giáo xứ và sau đó là 16 linh mục trong tỉnh Bạc Liêu để bàn bạc về nguồn gốc ngôi nhà thờ cũng như yêu cầu trả lại nhà thờ.
Sau đó, trong thư phúc đáp của UBND tỉnh Bạc Liêu ngày 22-7-2004 gửi cho Đức Cha Lê Phong Thuận, Giám Mục Cần Thơ và linh mục Nguyễn Tấn Lợi, Quản hạt Bạc Liêu cho rằng năm 1993 khi còn là Tỉnh Minh Hải, Ban Tôn Giáo Dân tộc tỉnh Minh Hải đã trả lời (văn bản ngày 24-3-1993) là nhà thờ đã được linh mục Nguyễn Văn Nhì hiến từ năm 1975, không đồng ý giải quyết trả lại và xác định nhà nước “tiếp tục quản lý sử dụng cho công việc công ích là phù hợp với pháp luật hiện hành” và từ đó đến nay chưa nhận được đơn cũng như tiếp kiến linh mục nào yêu cầu trả lại.
Trong thư phúc đáp cũng có đoạn: “Tuy trước năm 1975 là Nhà thờ Công Giáo, nhưng nhà nước đã tiếp nhận công khai, minh bạch từ sự tự nguyện bàn giao của linh mục Nguyễn Văn Nhì, Quản hạt Bạc Liêu vào thời điểm 30-4-1975 và đã sử dụng hợp pháp cho mục đích công ích hơn 29 năm qua, trong suốt thời gian đó không có các hoạt động tôn giáo diễn ra ở đây. Nay cơ sở này thuộc tài sản công của Nước CHXHCN Việt Nam có chủ sở hữu được nhà nước giao quản lý sử dụng là trường Mầm Non Hoa Mai, trực thuộc Phòng Giáo dục - Đào tạo thị xã Bạc Liêu, chứ không phải là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời như trong đơn và thư của các vị nêu” và vì thế Trường Mầm non Hoa Mai có quyền đập do xuống cấp và xây dựng mới “với qui mô xây dựng lớn, khang trang, đạt chuẩn Quốc gia theo qui định của Bộ Giáo dục - Đào tạo”. Và “Chúng tôi khẳng định là không có việc đập phá nhà thờ diễn ra ở đây và bất cứ nơi nào trong tỉnh Bạc Liêu”.
Thư phúc đáp cũng nêu hàng loạt các văn bản pháp luật, công văn của thủ tướng để trả lời rằng “nơi đây thuộc diện được xác lập là loại tài sản thuộc sở hữu của nhà nước”, “không thuộc diện xem xét trả lại”. Và yêu cầu không nên tiếp tục gửi đơn xin lại nữa, còn nếu muốn “có cơ sở sinh hoạt tôn giáo mới” thì “phải có tờ trình yêu cầu riêng để các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết thoả đáng theo chính sách tôn giáo hiện hành của Đảng và Nhà nước ta”.
Cũng cần nói thêm, theo chính sách tôn giáo hiện hành, trong nghị quyết về “công tác tôn giáo” của Hội nghị trung ương 7 khoá IX (13/01 đến 21/01/2003) của đảng cộng sản có đoạn: “Đối với việc khiếu kiện liên quan đến nhà và cơ sở tôn giáo đã chuyển giao cho chính quyền hoặc đoàn thể sử dụng: về nguyên tắc, xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành; riêng đối với những trường hợp nhà, đất do tôn giáo đã hiến tặng có văn bản xác nhận thì không đặt vấn đề trả lại”. Chẳng biết đây là loại văn bản xác nhận nào, và chính quyền Tỉnh Bạc Liêu có trưng ra được văn bản đó không hay đây là một trường hợp chiếm dụng, nhưng dầu cho có đi nữa thì cũng cần phải hiểu rằng Nhà thờ thuộc tài sản chung của Giáo Hội, linh mục chỉ là người quản lý, không được “hiến”, bán, cho, tặng trên danh nghĩa cá nhân (và hãy khoan nói tới Pháp lệnh Tôn giáo, vì nó chưa có hiệu lực và cũng không nên có hiệu lực - theo như ý kiến của Đức Hồng Y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn). Với bài báo này, chúng tôi chỉ xin cung cấp thông tin để quý vị độc giả suy xét và có thái độ thích hợp đối với tài sản của Giáo Hội nhằm giúp các vị chủ chăn đang sống tại quê hương Việt Nam. Và sau đây là nguyên văn Đơn Kiến nghị của các linh mục và giáo dân sau khi nhận được thư phúc đáp của chính quyền:
ĐƠN KIẾN NGHỊ
Kính gởi: Ủy ban Nhân dân Tỉnh Bạc Liêu.
(V/v: yêu cầu trả lại ngôi nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, toạ lạc tại số 22, đường Trần Phú, phường 3, thị xã Bạc Liêu).
Chúng tôi: các linh mục, Hội đồng Giáo xứ, bà con giáo dân của các Họ đạo Công Giáo trong tỉnh Bạc liêu, đã nhận được phúc đáp thư của Giám Mục và đơn của các linh mục của Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu. Nay chúng tôi gởi đơn này đến Ủy ban Nhân dân Tỉnh Bạc Liêu, để nói rõ lập trường của chúng tôi. Chúng tôi hoàn toàn không chấp nhận nội dung trả lời trong văn thư phúc đáp của Ủy ban Nhân dân tỉnh bạc Liêu, số 1034/UB do ông Nguyễn Trường Giang ký ngài 22 tháng 7 năm 2004, về việc giải quyết vụ đang tranh chấp ngôi nhà thờ trên. Chúng tôi yêu cầu Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu giữ nguyên hiện trường nơi đây, vì:
Đồng ký tên kiến nghị
Một thời gian dài sau 1975, trên lý lịch và chứng minh thư nếu khai mình là có tôn giáo thì dễ không có việc làm! Và đối với người trẻ hôm nay (lớp người sinh sau năm 1975) nếu có dịp đi qua các Giáo xứ như Thị Nghè, Chợ Quán hay Tu viện Thánh Phaolô de Chartres... ở Sài Gòn chắc khó thể nào hiểu nổi tại sao trường học lại nằm trong khuôn viên nhà thờ, nhưng không phải là tài sản của Giáo Hội. Đó là vì chính quyền cộng sản đã “mượn dùng” đã “chiếm hữu”, đã “quản lý hộ”, đã “tiếp thu”. Một trường hợp điển hình là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời ở Bạc Liêu nay lại bị phá sập công khai!Đã gần 30 mươi năm rồi, nhà nước trưng dụng nhà thờ này, nhưng đùng một cái, vào đầu tháng Sáu vừa qua, giáo dân và các vị linh mục chủ chăn của thị xã Bạc Liêu, cũng nhưng trong toàn Giáo phận Cần Thơ rất bức xúc khi phải chứng kiến một nhà thờ của họ, bị phá sập một cách công khai, có phép của chính của chính quyền địa phương, đó là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, ở số 22 Trần Phú, phường 3, thị xã Bạc Liêu, một nhà thờ được xây dựng từ năm 1963.
Cũng cần phải nhắc lại rằng, trong biến cố 30 tháng Tư năm 1975, ngôi nhà thờ này “được Ủy ban quân quản trưng dụng làm doanh trại, sau đó bàn giao cho UBND tỉnh Minh Hải làm trường chuyên và kế tiếp là Nhà trẻ Hoa Mai. Từ năm 1980 đến nay, liên tục nhiều năm Linh mục quản hạt và Cha Sở họ đạo Bạc Liêu cùng đơn thư gởi đến các cấp chính quyền xin hoàn trả lại ngôi nhà thờ” (trích đơn của tập thể 17 linh mục và bà con giáo dân trong Tỉnh Bạc Liêu gởi các cơ quan chức năng ngày 8-7-2004)
Trước sự việc một nhà thờ bị ngang nhiên đập phá, ngày 07-7-2004, vị chủ chăn của Giáo phận Cần Thơ, Đức Cha Emmanuel Lê Phong thuận đã chính thức lên tiếng qua thư gửi các cơ quan, ban ngành của Tỉnh Bạc Liêu để “phản đối việc đập phá Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời”. Và ngày 08-7-2004, Linh mục Nguyễn Tấn Lợi, Quản hạt Bạc Liêu ký tên đại diện cho 17 linh mục và các giáo dân trên đơn gửi các cơ quan, ban ngành của Tỉnh Bạc Liêu để phản đối vụ việc này, và xin giải quyết trả lại ngôi nhà thờ.
Trong hai ngày 13 và 14-7-2004 UBND tỉnh Bạc Liêu đã lần luợt gặp và làm việc với linh mục Nguyễn Tấn Lợi và ông Nguyễn Bình Đông, chủ tịch Hội đồng Giáo xứ và sau đó là 16 linh mục trong tỉnh Bạc Liêu để bàn bạc về nguồn gốc ngôi nhà thờ cũng như yêu cầu trả lại nhà thờ.
Sau đó, trong thư phúc đáp của UBND tỉnh Bạc Liêu ngày 22-7-2004 gửi cho Đức Cha Lê Phong Thuận, Giám Mục Cần Thơ và linh mục Nguyễn Tấn Lợi, Quản hạt Bạc Liêu cho rằng năm 1993 khi còn là Tỉnh Minh Hải, Ban Tôn Giáo Dân tộc tỉnh Minh Hải đã trả lời (văn bản ngày 24-3-1993) là nhà thờ đã được linh mục Nguyễn Văn Nhì hiến từ năm 1975, không đồng ý giải quyết trả lại và xác định nhà nước “tiếp tục quản lý sử dụng cho công việc công ích là phù hợp với pháp luật hiện hành” và từ đó đến nay chưa nhận được đơn cũng như tiếp kiến linh mục nào yêu cầu trả lại.
Trong thư phúc đáp cũng có đoạn: “Tuy trước năm 1975 là Nhà thờ Công Giáo, nhưng nhà nước đã tiếp nhận công khai, minh bạch từ sự tự nguyện bàn giao của linh mục Nguyễn Văn Nhì, Quản hạt Bạc Liêu vào thời điểm 30-4-1975 và đã sử dụng hợp pháp cho mục đích công ích hơn 29 năm qua, trong suốt thời gian đó không có các hoạt động tôn giáo diễn ra ở đây. Nay cơ sở này thuộc tài sản công của Nước CHXHCN Việt Nam có chủ sở hữu được nhà nước giao quản lý sử dụng là trường Mầm Non Hoa Mai, trực thuộc Phòng Giáo dục - Đào tạo thị xã Bạc Liêu, chứ không phải là Nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời như trong đơn và thư của các vị nêu” và vì thế Trường Mầm non Hoa Mai có quyền đập do xuống cấp và xây dựng mới “với qui mô xây dựng lớn, khang trang, đạt chuẩn Quốc gia theo qui định của Bộ Giáo dục - Đào tạo”. Và “Chúng tôi khẳng định là không có việc đập phá nhà thờ diễn ra ở đây và bất cứ nơi nào trong tỉnh Bạc Liêu”.
Thư phúc đáp cũng nêu hàng loạt các văn bản pháp luật, công văn của thủ tướng để trả lời rằng “nơi đây thuộc diện được xác lập là loại tài sản thuộc sở hữu của nhà nước”, “không thuộc diện xem xét trả lại”. Và yêu cầu không nên tiếp tục gửi đơn xin lại nữa, còn nếu muốn “có cơ sở sinh hoạt tôn giáo mới” thì “phải có tờ trình yêu cầu riêng để các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết thoả đáng theo chính sách tôn giáo hiện hành của Đảng và Nhà nước ta”.
Cũng cần nói thêm, theo chính sách tôn giáo hiện hành, trong nghị quyết về “công tác tôn giáo” của Hội nghị trung ương 7 khoá IX (13/01 đến 21/01/2003) của đảng cộng sản có đoạn: “Đối với việc khiếu kiện liên quan đến nhà và cơ sở tôn giáo đã chuyển giao cho chính quyền hoặc đoàn thể sử dụng: về nguyên tắc, xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành; riêng đối với những trường hợp nhà, đất do tôn giáo đã hiến tặng có văn bản xác nhận thì không đặt vấn đề trả lại”. Chẳng biết đây là loại văn bản xác nhận nào, và chính quyền Tỉnh Bạc Liêu có trưng ra được văn bản đó không hay đây là một trường hợp chiếm dụng, nhưng dầu cho có đi nữa thì cũng cần phải hiểu rằng Nhà thờ thuộc tài sản chung của Giáo Hội, linh mục chỉ là người quản lý, không được “hiến”, bán, cho, tặng trên danh nghĩa cá nhân (và hãy khoan nói tới Pháp lệnh Tôn giáo, vì nó chưa có hiệu lực và cũng không nên có hiệu lực - theo như ý kiến của Đức Hồng Y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn). Với bài báo này, chúng tôi chỉ xin cung cấp thông tin để quý vị độc giả suy xét và có thái độ thích hợp đối với tài sản của Giáo Hội nhằm giúp các vị chủ chăn đang sống tại quê hương Việt Nam. Và sau đây là nguyên văn Đơn Kiến nghị của các linh mục và giáo dân sau khi nhận được thư phúc đáp của chính quyền:
ĐƠN KIẾN NGHỊ
Kính gởi: Ủy ban Nhân dân Tỉnh Bạc Liêu.
(V/v: yêu cầu trả lại ngôi nhà thờ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, toạ lạc tại số 22, đường Trần Phú, phường 3, thị xã Bạc Liêu).
Chúng tôi: các linh mục, Hội đồng Giáo xứ, bà con giáo dân của các Họ đạo Công Giáo trong tỉnh Bạc liêu, đã nhận được phúc đáp thư của Giám Mục và đơn của các linh mục của Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu. Nay chúng tôi gởi đơn này đến Ủy ban Nhân dân Tỉnh Bạc Liêu, để nói rõ lập trường của chúng tôi. Chúng tôi hoàn toàn không chấp nhận nội dung trả lời trong văn thư phúc đáp của Ủy ban Nhân dân tỉnh bạc Liêu, số 1034/UB do ông Nguyễn Trường Giang ký ngài 22 tháng 7 năm 2004, về việc giải quyết vụ đang tranh chấp ngôi nhà thờ trên. Chúng tôi yêu cầu Ủy ban Nhân dân tỉnh Bạc Liêu giữ nguyên hiện trường nơi đây, vì:
- 1. Hiện nay chúng tôi có chủ quyền trên pháp lý.
- 2. Chúng tôi vẫn tiếp tục yêu cầu Trung Ương giải quyết trả lại nhà thờ.
- 3. Trên nguyên tắc: đất đang tranh chấp, không được xây dựng một công trình mới nào.
- Chúng tôi hoàn toàn không chịu trách nhiệm nếu khuôn viên Nhà thờ bị tháo dỡ.
Đồng ký tên kiến nghị
- Linh mục NGUYỄN TẤN LỢI
- Linh mục NGUYỄN CÔNG HIỂN
- Linh mục BÙI TRẦN THẮNG
- Linh mục TRẦN ĐỨC HÙNG
- Linh mục NGUYỄN VĂN SIÊNG
- Linh mục VÕ VĂN HOÀI
- Linh mục NGUYỄN VĂN LỢI
- Linh mục NGUYỄN VIỆT HỒNG