Daniel Esparza của tạp chí Aleteia, ngày 24/03/25, cho hay: Liên Hợp Quốc, khi thành lập lễ kỷ niệm thường niên này vào năm 2010, đã công nhận điều mà hàng triệu người đã biết: cuộc đời của Romero là minh chứng cho sức mạnh của sự thật trước nỗi kinh hoàng.
Mỗi năm vào ngày 24 tháng 3, thế giới dừng lại để vinh danh một tiếng nói không chịu im lặng. Liên Hợp Quốc đã chọn ngày này để đánh dấu Ngày Quốc tế vì Quyền được biết Sự thật Liên quan đến Vi phạm Nhân quyền Nghiêm trọng và vì Nhân phẩm của Nạn nhân. Không phải ngẫu nhiên mà ngày này bắt nguồn từ cuộc đời — và sự tử đạo — của Thánh Óscar Romero.
Romero, Tổng giám mục San Salvador, đã bị ám sát khi đang cử hành Thánh lễ vào ngày 24 tháng 3 năm 1980. Trong những tháng trước khi qua đời, ngài đã trở thành người ủng hộ không nao núng cho người nghèo, những người "mất tích" và những người không có tiếng nói ở El Salvador, một quốc gia khi đó bị chia cắt bởi tình trạng bất ổn dân sự và bạo lực có hệ thống.
Vụ ám sát ngài, do một đội tử thần ủng hộ chính phủ thực hiện, là phản ứng trực tiếp trước lời tố cáo công khai của ngài về các hành vi vi phạm nhân quyền.
Liên Hợp Quốc, khi thiết lập lễ kỷ niệm thường niên này vào năm 2010, đã công nhận điều mà hàng triệu người đã biết: rằng cuộc đời của Romero là minh chứng cho sức mạnh của sự thật trước nỗi kinh hoàng. Quyền được biết điều gì đã xảy ra với người thân yêu của mình — sự thật về sự mất tích, cái chết hoặc nỗi đau khổ của họ — là một yêu cầu chính trị nhưng cũng là một khát vọng sâu sắc của con người.
Con người, không phải số liệu thống kê
Ở những nơi xảy ra các vụ thảm sát hàng loạt và đàn áp chính trị, việc tìm kiếm sự thật thường gặp phải sự phủ nhận, trì hoãn hoặc bóp méo. Nhưng như Liên Hợp Quốc đã lưu ý, quyền này là bất khả xâm phạm. Gia đình có quyền được biết. Xã hội có quyền được tưởng nhớ. Và nạn nhân có quyền được công nhận không phải là số liệu thống kê, mà là những con người có phẩm giá.
Thánh Romero đã hiểu điều này từ lâu trước khi ngôn ngữ của luật pháp quốc tế bắt kịp. Trong bài giảng cuối cùng của mình, ngài đã lên tiếng thay cho những bà mẹ đau buồn và những người cha mất tích, thay cho những người nông dân và trẻ em bị kẹt giữa lằn đạn của cuộc nội chiến kéo dài ở El Salvador. Từ bục giảng, ngài nhấn mạnh đến phẩm giá con người của mọi người, kể cả những người mất tích, và những lời nói của ngài mang theo sức nặng của nỗi đau khổ của họ:
“Nhân danh Chúa, nhân danh những người dân đau khổ này, những tiếng kêu than của họ đã vang lên tận trời… Tôi cầu xin các ông, tôi van xin các ông, tôi ra lệnh cho các ông: hãy dừng đàn áp lại!”
Ngài đã trả giá cho những lời nói đó bằng mạng sống của mình.
Đứng lên vì sự thật
Giáo Hội Công Giáo đã công nhận sự tử đạo của ngài vào năm 2015 và ngài đã được Đức Giáo Hoàng Phanxicô phong thánh vào năm 2018. Nhưng di sản của ngài vượt xa El Salvador hay Giáo hội. Romero đã trở thành biểu tượng toàn cầu về ý nghĩa của việc đứng lên vì sự thật khi làm như vậy là nguy hiểm.
Lựa chọn của Liên hợp quốc để liên kết Ngày Quyền được biết sự thật với sự tử đạo của ngài không chỉ mang tính biểu tượng. Đó là lời kêu gọi hành động. Đó là lời mời bảo vệ những người tố giác và nhân chứng, bảo quản lưu trữ, điều tra các vụ lạm dụng và đảm bảo rằng không có gia đình nào phải sống trong bóng tối về những gì đã xảy ra với những người thân yêu của họ.
Thánh Romero đã từng nói, "Có nhiều điều chỉ có thể nhìn thấy qua đôi mắt đã khóc".
Quyền được biết sự thật tôn vinh loại tầm nhìn đó — loại tầm nhìn coi công lý không phải là sự trả thù, mà là sự công nhận, phục hồi và hy vọng.
Ngày 24 tháng 3 này, thế giới không chỉ tưởng nhớ đến cái chết của Thánh Romero, mà còn nhớ đến cách ngài sống: như một người chăn chiên sát cánh cùng dân mình, và là một nhân chứng cho sự thật, bất kể phải trả giá như thế nào.