HUẾ - Giáo xứ Cây Da thuộc Hạt Quảng Trị, thuộc Tổng Giáo Phận Huế. Về mặt hành chánh, Cây Da, được gọi là Diên Trường, thuộc xã Hải Thọ, nằm trong vùng sâu vùng xa của huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Giáo xứ Cây Da toàn công giáo, hiện nay do linh mục Bênêđictô Lê Quang Viên phụ trách.
Lăng Tử Đạo của giáo xứ nầy chứa đựng 120 Hài Cốt Các Vị đã được phước Tử Đạo năm 1885, thời kỳ Phong Trào Văn Thân giết Đạo.
Vì Lăng Tử Đạo nầy nằm ở chỗ thấp, hầu như năm nào cũng nằm dưới làn nước lụt, nên ngày hôm nay, được phép của Bản Quyên Giáo Phận, linh mục quản xứ Cây Da, cùng với Hội Đồng Giáo xứ và toàn thể giáo dân tổ chức Lễ Cải Táng và Tẩm Liệm Hài Côt Các Vị Tử Đạo để cung nghinh đưa vào một Lăng mới, nằm vào một nơi cao hơn và được xây cất cao hơn.
Lễ Cải Táng và Tẩm Liệm nầy được diễn ra tại Thánh Đường Cây Da lúc 09 giờ ngày thứ hai, 14 tháng 4 năm 2008, do linh mục Hạt trưởng Hạt Quảng Trị chủ lễ, cùng với linh mục Lê Quang Viên, quản xứ Cây Da, linh mục Trần Văn Tuyên, quản xứ Đông Hà, linh mục Nguyễn Thành Phương, quản xứ Mỹ Chánh, cùng với các nữ tu Mến Thánh Giá và nhiều giáo dân. Đứng 09 giờ, chiêng trống nổi lên, báo hiệu cuộc lễ bắt đầu.
Cộng đoàn tham dự cầu nguyện với Đức Chúa Thánh Thần, đọc kinh Kính Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Tiếp đến, đoàn rước Chủ tế và các linh mục từ cuối thánh đường tiến lên cung thánh. Sau nghi thức thống hối, cộng đoàn phụng vụ hát vang Kinh Vinh Danh Thiên Chúa Trên Các Tầng Trời, cùng với tiếng chiêng trống hoà theo vang lừng.
Trong buổi lễ nầy, linh mục Hạt trưởng Hạt Quảng Trị chia sẻ bài suy niệm như sau:
Hôm nay, tại Thánh Đường Giáo xứ Cây Da nầy, cộng đoàn phụng vụ chúng ta cung kính Cải Táng và Tẩm Liệm Hài Cốt của các Vị Tử Đạo Cha Ông của quý giáo dân Cây Da.
Năm 1885, cuối thế kỷ thứ 19, cách đây 123 năm, là một năm không thể nào quên được đối với người Công giáo tại Quảng Trị nầy vì đây là năm xảy ra nhiều cuộc tàn sát người công giáo do phong trào Văn Thân nổi lên chống đạo Công giáo.
Thời kỳ nầy tuy ngắn, nhưng xảy ra những cuộc thảm sát người công giáo mmọt cách rất ác nghiệt dã man, đặc biệt là đối với người công giáo tại Quảng Trị: chỉ trong vòng một tháng 9 mà thôi, tám ngàn người công giáo tại Quảng Trị đã bị sát hại vì đức tin, trong đó, có Cha Ông Tử Đạo của Quý Ông Bà Anh Chị Em giáo dân Cây Da nầy. Tôi xin sơ lược những đau thương trong thời kỳ nầy.
Trước khi tàn sát người công giáo vào năm 1885, Phái Văn Thân đã ra mật lệnh cho một số các làng bên lương phải lo chu cấp khí giới, binh lính, lương thực, tiền của, ghe thuyền, vân vân... tùy theo nhu cầu của Phái nầy cần; phải xem xét kỹ lưỡng những người lạ mặt vãng lai trong thôn làng mình; phải tìm cách rèn đúc khí giới để trị tội những kẻ “nội pháp” (ám chỉ người giáo dân); hễ có lệnh truyền ra, thì thuyền bè, đò ngang tam bản đều phải bị tịch thu để lo việc vận tải; phải tuân hành những lệnh truyền lập tức, nếu không thì hào mục và nhân dân trong các làng bất tuân đó phải bị xử trảm.
Phái Văn Thân vận động một số làng bên lương ghét Đạo, hứa hẹn với họ rằng hễ lấy được của cải của người công giáo thì sẽ phân phát cho mọi người. Vì thế, người ta thấy có nơi, nhiều người lương đi theo Phái Văn Thân: họ đem vợ con theo, cùng với thúng mủng, để chứa những của cải sẽ lấy được từ giáo dân và từ các giáo xứ công giáo.
Phái Văn Thân còn hăm dọa các người bên lương, cấm họ không được che dấu người công giáo: hể nhà nào cả gan che dấu người công giáo thì bị đe doạ thiêu sống cả người lẫn nhà cửa.
Trong kỳ giết Đạo năm 1885 nầy, Phái Văn Thân hành hình người công giáo đủ cách: đốt cháy nhà cửa của giáo dân; dùng những mũi mác lào, mã tấu, vót nhọn tre đâm chết người công giáo; chôn sống người công giáo; giết chết và thả chết trôi xác người công giáo giữa dòng sông, vì thế, lúc đó, người ta thấy được rất nhiều xác chết giáo dân bị cột vào cây chuối hoặc cây tre, trôi bập bềnh trên sông, như trên sông Ô Lâu trước mặt Thánh Đường Cây Da chúng ta đây; gặp người giáo dân nào đang đi giữa đường hoặc đang ở bất cứ nơi đâu, thì bắt và giết ngay; phóng hoả các nhà thờ khi thấy có giáo dân đang ở đông nghẹt trong đó: vì thế, bị cháy áo quần, nóng chịu không nổi, đoàn giáo dân thường hoảng hốt xô đẩy nhau chạy tán loạn, còn đàn bà và con nít thì kêu la inh ỏi giữa ngọn lữa vô tình sát nhơn nầy, trong lúc đó, thừa dịp lộn xộn, quân Văn Thân xông vào chém giết những người còn sống sót.
Sau đây, tôi xin đan cử một vài ví dụ anh hùng về các thành phần tử vì đạo trong kỳ Phái Văn Thân giết Đạo nầy.
Gương của một vị linh mục tử đạo: Cha Lành, lúc ấy 68 tuổi, là một vị cao niên khả kính, bị Phái Văn Thân bắt tại bàn thờ và dẫn đến trước mặt các tướng Văn Thân để họ giả vờ xử án ngài. Ngài lớn tiếng phản lại các vị quan toà giả nầy, và nói rằng họ sẽ bị trời hành vì tích ác phùng ác. Các tướng Văn Thân tức giận, truyền giam giữ ngài lại, chờ kết liễu việc tàn sát giáo xứ Gia Môn rồi sẽ đem ra xử. Chiều đến, cha Lành rình lúc quân canh sơ ý, trốn thoát, nhưng một viên hào mục đuổi theo kịp, đâm trúng một mũi mác lào vào hông của ngài. Ngài quỵ xuống và bất tỉnh. Đến tối, khi tỉnh lại nhờ sương lạnh, ngài lấy cái khăn quàng cổ rịt chặt vết thương và lết vào trong rú cách đó 200 thước tây. Sáng ngày 9 tháng 9 tây, người của Phái Văn Thân nhìn theo vết máu chảy, đi tìm gặp ngài còn sống. Ngài hỏi xin họ một chút nước để uống và để rửa vết thương vì ngài nằm dưới cái hố. Thấy vậy, những người của Phái Văn Thân bảo nhau rằng: “Cần chi đập đánh người gần chết?” Họ gọi vài người đến lấp đất và tàn nhẩn chôn sống ngài, không một chút xót thương.
Gương của các vị nữ tu tử đạo: Bà Hớn, Bề Trên Dòng Mến Thánh Giá Nhu Lý, cùng với một nữ tu là cháu của mình, trốn trong nhà thờ Nhu Lý đang bị phóng hoả. Lạ thay, hai nữ tu nầy khỏi bị chết thiêu khi nhà thờ bịấchy tàn rụi. Thấy hai nữ tu nầy còn sống sót, một viên Văn Thân bảo nếu đi theo nó thì nó để cho sống. Hai nữ tu nầy không chịu lời đề nghị của tên nầy. Và hai nữ tu nầy bị chôn sống.
Gương của một chủng sinh tử đạo: Lúc đó, chú Tôma Khiêm, gia đình ở Đồng Hới, vì là học sinh của chủng viện An Ninh tại Quảng Tri, nên phải đi tựu trường tại An Ninh. Vì đường sá bị Phái Văn Thân phòng triệt, chú Khiêm ấy phải chạy qua giáo xứ An Lộng, ở đó, song thân chú và chú bị giết chết tại nhà ông trùm.
Gương của các giáo dân tử đạo: tại một nơi các giáo dân bị tàn sát tập thể, người thấy có xác một em bé còn buộcắchtj với xác mẹ nó vì bà mẹ không muốn lìa con khi phải chét vì Đạo. Và cách đó vài bước, có một bà già công giáo bị trọng thương ghê gớm nơi cổ, đang còn ngoi ngóp, nhưng khi nghe tiếng động của người có đạo đi tìm người sống sót, tưởng là quân giết đạo, liền cố sức kêu lên lớn tiếng: “Xin cứ giết tôi đi, tôi không bỏ Đạo đâu”….
Kính thưa cộng đoàn phụng vụ thân mến,
Các vị anh hùng tử đạo là những người đã anh dũng sẵn sàng đổ máu đào để nói lên lòng trung thành bất khuất của mình đối với Chúa.
Các vị anh hùng tử đạo là những người đã dám chấp nhận cái chết đau đớn, cái chết tủi nhục để bảo vệ đức tin của mình, của gia đình mình, của giáo xứ mình.
Đi theo con đường tử đạo là đi theo con đường thập giá mà Chúa Giêsu đã vạch ra và bắt buộc những ai theo Ngài, phải đi trên con đường đó.
Noi gương Cha Ông Tử đạo, chúng ta hãy luôn sống tử đạo hằng ngày trong công việc bổn phận của mình, trong việc tuân giữ luật vàng Mến Chúa Yêu Người. Amen.
Sau bài suy niệm của linh mục Hạt trưởng, là Nghi Thức Tẩm Liệm Hài Cốt của 120 Vị Tử Đạo trong Lăng Tử Đạo Cây Da.
Tiếp đến là Lời Nguyện Cộng Đoàn:
1. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con đã đổ máu mình để tuyên xưng Đức Tin vào Chúa, / xin Chúa ban sức mạnh cho chúng con / để chúng con luôn mạnh mẽ trong đức tin của mình. (Xin Chúa nhậm lưòi chúng con.)
2. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con luôn hy vọng vào tình yêu của Chúa giữa muôn vàn thử thách đau khổ / xin Chúa cho chúng con biết can đảm chấp nhận mọi đau thương trong cuộc đời / với lòng hy vọng vào tình thương vô bờ vô bến của Chúa.
3. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con đã vác Thập Giá theo Chúa cho đến cùng, / xin Chúa cho chúng con luôn không ngừng đi theo Chúa / với một tình yêu sắt đá kiên trung.
Buổi lễ kết thúc lúc 10 giờ, với lời nguyện của linh mục chủ sự và Phép Lành các linh mục xin Chúa ban Đức Tin mạnh mẽ cho cộng đoàn phụng vụ hôm nay, qua lời cầu bàu của Nữ Vương Các Thánh Tử Đạo và của Các Thánh Tử Đạo Việt Nam.
Lăng Tử Đạo của giáo xứ nầy chứa đựng 120 Hài Cốt Các Vị đã được phước Tử Đạo năm 1885, thời kỳ Phong Trào Văn Thân giết Đạo.Vì Lăng Tử Đạo nầy nằm ở chỗ thấp, hầu như năm nào cũng nằm dưới làn nước lụt, nên ngày hôm nay, được phép của Bản Quyên Giáo Phận, linh mục quản xứ Cây Da, cùng với Hội Đồng Giáo xứ và toàn thể giáo dân tổ chức Lễ Cải Táng và Tẩm Liệm Hài Côt Các Vị Tử Đạo để cung nghinh đưa vào một Lăng mới, nằm vào một nơi cao hơn và được xây cất cao hơn.
Lễ Cải Táng và Tẩm Liệm nầy được diễn ra tại Thánh Đường Cây Da lúc 09 giờ ngày thứ hai, 14 tháng 4 năm 2008, do linh mục Hạt trưởng Hạt Quảng Trị chủ lễ, cùng với linh mục Lê Quang Viên, quản xứ Cây Da, linh mục Trần Văn Tuyên, quản xứ Đông Hà, linh mục Nguyễn Thành Phương, quản xứ Mỹ Chánh, cùng với các nữ tu Mến Thánh Giá và nhiều giáo dân. Đứng 09 giờ, chiêng trống nổi lên, báo hiệu cuộc lễ bắt đầu.
Cộng đoàn tham dự cầu nguyện với Đức Chúa Thánh Thần, đọc kinh Kính Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Tiếp đến, đoàn rước Chủ tế và các linh mục từ cuối thánh đường tiến lên cung thánh. Sau nghi thức thống hối, cộng đoàn phụng vụ hát vang Kinh Vinh Danh Thiên Chúa Trên Các Tầng Trời, cùng với tiếng chiêng trống hoà theo vang lừng.
Trong buổi lễ nầy, linh mục Hạt trưởng Hạt Quảng Trị chia sẻ bài suy niệm như sau:
Hôm nay, tại Thánh Đường Giáo xứ Cây Da nầy, cộng đoàn phụng vụ chúng ta cung kính Cải Táng và Tẩm Liệm Hài Cốt của các Vị Tử Đạo Cha Ông của quý giáo dân Cây Da.
Năm 1885, cuối thế kỷ thứ 19, cách đây 123 năm, là một năm không thể nào quên được đối với người Công giáo tại Quảng Trị nầy vì đây là năm xảy ra nhiều cuộc tàn sát người công giáo do phong trào Văn Thân nổi lên chống đạo Công giáo.
Thời kỳ nầy tuy ngắn, nhưng xảy ra những cuộc thảm sát người công giáo mmọt cách rất ác nghiệt dã man, đặc biệt là đối với người công giáo tại Quảng Trị: chỉ trong vòng một tháng 9 mà thôi, tám ngàn người công giáo tại Quảng Trị đã bị sát hại vì đức tin, trong đó, có Cha Ông Tử Đạo của Quý Ông Bà Anh Chị Em giáo dân Cây Da nầy. Tôi xin sơ lược những đau thương trong thời kỳ nầy.
Trước khi tàn sát người công giáo vào năm 1885, Phái Văn Thân đã ra mật lệnh cho một số các làng bên lương phải lo chu cấp khí giới, binh lính, lương thực, tiền của, ghe thuyền, vân vân... tùy theo nhu cầu của Phái nầy cần; phải xem xét kỹ lưỡng những người lạ mặt vãng lai trong thôn làng mình; phải tìm cách rèn đúc khí giới để trị tội những kẻ “nội pháp” (ám chỉ người giáo dân); hễ có lệnh truyền ra, thì thuyền bè, đò ngang tam bản đều phải bị tịch thu để lo việc vận tải; phải tuân hành những lệnh truyền lập tức, nếu không thì hào mục và nhân dân trong các làng bất tuân đó phải bị xử trảm.
Phái Văn Thân vận động một số làng bên lương ghét Đạo, hứa hẹn với họ rằng hễ lấy được của cải của người công giáo thì sẽ phân phát cho mọi người. Vì thế, người ta thấy có nơi, nhiều người lương đi theo Phái Văn Thân: họ đem vợ con theo, cùng với thúng mủng, để chứa những của cải sẽ lấy được từ giáo dân và từ các giáo xứ công giáo.
Phái Văn Thân còn hăm dọa các người bên lương, cấm họ không được che dấu người công giáo: hể nhà nào cả gan che dấu người công giáo thì bị đe doạ thiêu sống cả người lẫn nhà cửa.
Trong kỳ giết Đạo năm 1885 nầy, Phái Văn Thân hành hình người công giáo đủ cách: đốt cháy nhà cửa của giáo dân; dùng những mũi mác lào, mã tấu, vót nhọn tre đâm chết người công giáo; chôn sống người công giáo; giết chết và thả chết trôi xác người công giáo giữa dòng sông, vì thế, lúc đó, người ta thấy được rất nhiều xác chết giáo dân bị cột vào cây chuối hoặc cây tre, trôi bập bềnh trên sông, như trên sông Ô Lâu trước mặt Thánh Đường Cây Da chúng ta đây; gặp người giáo dân nào đang đi giữa đường hoặc đang ở bất cứ nơi đâu, thì bắt và giết ngay; phóng hoả các nhà thờ khi thấy có giáo dân đang ở đông nghẹt trong đó: vì thế, bị cháy áo quần, nóng chịu không nổi, đoàn giáo dân thường hoảng hốt xô đẩy nhau chạy tán loạn, còn đàn bà và con nít thì kêu la inh ỏi giữa ngọn lữa vô tình sát nhơn nầy, trong lúc đó, thừa dịp lộn xộn, quân Văn Thân xông vào chém giết những người còn sống sót.
Sau đây, tôi xin đan cử một vài ví dụ anh hùng về các thành phần tử vì đạo trong kỳ Phái Văn Thân giết Đạo nầy.
Gương của một vị linh mục tử đạo: Cha Lành, lúc ấy 68 tuổi, là một vị cao niên khả kính, bị Phái Văn Thân bắt tại bàn thờ và dẫn đến trước mặt các tướng Văn Thân để họ giả vờ xử án ngài. Ngài lớn tiếng phản lại các vị quan toà giả nầy, và nói rằng họ sẽ bị trời hành vì tích ác phùng ác. Các tướng Văn Thân tức giận, truyền giam giữ ngài lại, chờ kết liễu việc tàn sát giáo xứ Gia Môn rồi sẽ đem ra xử. Chiều đến, cha Lành rình lúc quân canh sơ ý, trốn thoát, nhưng một viên hào mục đuổi theo kịp, đâm trúng một mũi mác lào vào hông của ngài. Ngài quỵ xuống và bất tỉnh. Đến tối, khi tỉnh lại nhờ sương lạnh, ngài lấy cái khăn quàng cổ rịt chặt vết thương và lết vào trong rú cách đó 200 thước tây. Sáng ngày 9 tháng 9 tây, người của Phái Văn Thân nhìn theo vết máu chảy, đi tìm gặp ngài còn sống. Ngài hỏi xin họ một chút nước để uống và để rửa vết thương vì ngài nằm dưới cái hố. Thấy vậy, những người của Phái Văn Thân bảo nhau rằng: “Cần chi đập đánh người gần chết?” Họ gọi vài người đến lấp đất và tàn nhẩn chôn sống ngài, không một chút xót thương.
Gương của các vị nữ tu tử đạo: Bà Hớn, Bề Trên Dòng Mến Thánh Giá Nhu Lý, cùng với một nữ tu là cháu của mình, trốn trong nhà thờ Nhu Lý đang bị phóng hoả. Lạ thay, hai nữ tu nầy khỏi bị chết thiêu khi nhà thờ bịấchy tàn rụi. Thấy hai nữ tu nầy còn sống sót, một viên Văn Thân bảo nếu đi theo nó thì nó để cho sống. Hai nữ tu nầy không chịu lời đề nghị của tên nầy. Và hai nữ tu nầy bị chôn sống.
Gương của một chủng sinh tử đạo: Lúc đó, chú Tôma Khiêm, gia đình ở Đồng Hới, vì là học sinh của chủng viện An Ninh tại Quảng Tri, nên phải đi tựu trường tại An Ninh. Vì đường sá bị Phái Văn Thân phòng triệt, chú Khiêm ấy phải chạy qua giáo xứ An Lộng, ở đó, song thân chú và chú bị giết chết tại nhà ông trùm.
Gương của các giáo dân tử đạo: tại một nơi các giáo dân bị tàn sát tập thể, người thấy có xác một em bé còn buộcắchtj với xác mẹ nó vì bà mẹ không muốn lìa con khi phải chét vì Đạo. Và cách đó vài bước, có một bà già công giáo bị trọng thương ghê gớm nơi cổ, đang còn ngoi ngóp, nhưng khi nghe tiếng động của người có đạo đi tìm người sống sót, tưởng là quân giết đạo, liền cố sức kêu lên lớn tiếng: “Xin cứ giết tôi đi, tôi không bỏ Đạo đâu”….
Kính thưa cộng đoàn phụng vụ thân mến,
Các vị anh hùng tử đạo là những người đã anh dũng sẵn sàng đổ máu đào để nói lên lòng trung thành bất khuất của mình đối với Chúa.
Các vị anh hùng tử đạo là những người đã dám chấp nhận cái chết đau đớn, cái chết tủi nhục để bảo vệ đức tin của mình, của gia đình mình, của giáo xứ mình.
Đi theo con đường tử đạo là đi theo con đường thập giá mà Chúa Giêsu đã vạch ra và bắt buộc những ai theo Ngài, phải đi trên con đường đó.
Noi gương Cha Ông Tử đạo, chúng ta hãy luôn sống tử đạo hằng ngày trong công việc bổn phận của mình, trong việc tuân giữ luật vàng Mến Chúa Yêu Người. Amen.
Sau bài suy niệm của linh mục Hạt trưởng, là Nghi Thức Tẩm Liệm Hài Cốt của 120 Vị Tử Đạo trong Lăng Tử Đạo Cây Da.
Tiếp đến là Lời Nguyện Cộng Đoàn:
1. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con đã đổ máu mình để tuyên xưng Đức Tin vào Chúa, / xin Chúa ban sức mạnh cho chúng con / để chúng con luôn mạnh mẽ trong đức tin của mình. (Xin Chúa nhậm lưòi chúng con.)
2. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con luôn hy vọng vào tình yêu của Chúa giữa muôn vàn thử thách đau khổ / xin Chúa cho chúng con biết can đảm chấp nhận mọi đau thương trong cuộc đời / với lòng hy vọng vào tình thương vô bờ vô bến của Chúa.
3. Các Vị Tử Đạo Cha Ông chúng con đã vác Thập Giá theo Chúa cho đến cùng, / xin Chúa cho chúng con luôn không ngừng đi theo Chúa / với một tình yêu sắt đá kiên trung.
Buổi lễ kết thúc lúc 10 giờ, với lời nguyện của linh mục chủ sự và Phép Lành các linh mục xin Chúa ban Đức Tin mạnh mẽ cho cộng đoàn phụng vụ hôm nay, qua lời cầu bàu của Nữ Vương Các Thánh Tử Đạo và của Các Thánh Tử Đạo Việt Nam.