Trên trang mạng của hãng tin Fides, Thứ bảy, ngày 14 tháng 9 năm 2024, Gianni Valente, giám đốc của hãng tin, có bài bình luận về thỏa thuận ngầm giữa Tòa Thánh và Trung Quốc, trước khi nó được gia hạn 4 năm hồi tháng Mười:



"Tôi hài lòng với các cuộc đối thoại với Trung Quốc. Kết quả rất tốt. Ngay cả đối với việc bổ nhiệm các giám mục, mọi thứ đang tiến triển với thiện chí".

Đây là những gì Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói vào thứ Sáu trong cuộc họp báo trên máy bay trên hành trình trở về Rome từ Singapore.

Cuộc đối thoại này và Thỏa thuận tạm thời là một công cụ quan trọng, đã không tránh khỏi sự chỉ trích trên báo chí quốc tế. Tuy nhiên, nếu chúng ta bám sát vào sự thật, thì phán quyết của giáo hoàng là một hành động của chủ nghĩa hiện thực Kitô giáo đơn giản.

Một số sự kiện

Để đánh giá đúng lời của Đức Giáo Hoàng Phanxicô khi trả lời câu hỏi do Stefania Falasca đặt ra cho tờ báo trực tuyến Trung Quốc Tianou Zhiku, chúng ta nên xem xét một số sự kiện gần đây. Và chúng ta cũng không nên quên quá khứ trước giai đoạn lịch sử hiện tại.

- Kể từ ngày 22 tháng 9 năm 2018, ngày ký Thỏa thuận tạm thời, tất cả các Giám mục Công Giáo của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đều có sự hiệp thông đầy đủ và công khai với Đức Giáo Hoàng. Không còn bất cứ lễ tấn phong giám mục bất hợp pháp nào, được cử hành mà không có sự chấp thuận của Đức Giáo Hoàng, điều đã gây tổn hại nghiêm trọng đến sự hiệp thông trong giáo hội giữa những người Công Giáo Trung Quốc kể từ cuối những năm 1950.

- Trong sáu năm qua, cũng được đánh dấu bằng một giai đoạn hiếm hoi trong quan hệ giữa các bên trong thời kỳ đại dịch, chín giám mục Công Giáo mới đã được tấn phong tại Trung Quốc. Trong cùng thời gian đó, tám giám mục được gọi là "không chính thức", được tấn phong trong quá khứ bên ngoài các thủ tục do bộ máy Trung Quốc áp đặt, đã yêu cầu và nhận được sự công nhận công khai về chức năng của họ cũng từ các nhà chức trách chính trị ở Bắc Kinh (một trong số họ, Đức cha Peter Lin Jiashan, Giám mục Phúc Châu, sau đó đã qua đời vào tháng 4 năm 2023). Do đó, số lượng các giáo phận Trung Quốc trống tòa đang dần giảm đi.

- Vào năm 2018 và sau đó là năm 2023, hai giám mục từ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã tham gia các Phiên họp của Thượng hội đồng Giám mục tại Rome. Trong những thập niên trước, không có giám mục nào từ Trung Quốc đại lục có thể tham gia Công đồng Vatican II và các Phiên họp Toàn thể của Thượng hội đồng Giám mục, những nơi thể hiện sự hiệp thông của toàn thể Giáo Hội Công Giáo.

- Trong những năm gần đây, các nhóm người Công Giáo từ Trung Quốc đại lục đã tham gia Ngày Giới trẻ Thế giới tại Lisbon. Những người hành hương Trung Quốc đã tận mắt chứng kiến Đấng kế vị Thánh Phêrô tại Rome và trong các chuyến Tông du của ngài tới Thái Lan, Mông Cổ và Singapore. Một số giám mục Trung Quốc cũng đã có thể tham gia các cuộc họp, hội nghị và những khoảnh khắc hiệp thông giáo hội tại Châu Âu và Châu Mỹ.

- Có nhiều cơ hội hơn để khởi xướng các tiến trình hòa giải trong các cộng đồng giáo hội đã bị chia rẽ trong nhiều thập niên.

- Trong 2 năm qua, đã có những thời điểm căng thẳng, chẳng hạn như khi Đức cha Joseph Shen Bin được chuyển đến Thượng Hải theo yêu cầu của chính quyền vào tháng 4 năm 2023. Ba tháng sau, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã giải quyết vấn đề bằng cách bổ nhiệm Shen Bin làm giám mục Thượng Hải, chuyển ngài từ Tòa giám mục Hải Môn. Vào ngày 21 tháng 5, Joseph Shen Bin là một trong những diễn giả (cùng với Hồng Y Quốc vụ khanh Pietro Parolin) tại Hội nghị kỷ niệm 100 năm Concilium Sinense đầu tiên (1924/2024), do Đại học Giáo hoàng Urbaniana (trực thuộc Bộ Truyền giáo) tổ chức tại Rome với sự hợp tác của Cơ quan Fides. Đây là lần đầu tiên sau một thời gian rất dài, một Giám mục của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa tham gia với tư cách là diễn giả trong một sáng kiến do một Bộ của Tòa thánh tổ chức.

- Gần đây hơn (xem Fides, 22/6/2024), việc chuyển Đức cha Joseph Yang Yongqiang từ giáo phận Zhoucun sang giáo phận Hàng Châu đã diễn ra mà không có vấn đề gì. Đây là một dấu hiệu cho thấy các kênh truyền thông giữa Tòa thánh và Bắc Kinh đang thử nghiệm các thủ tục đã thỏa thuận ngay cả về vấn đề thuyên chuyển giám mục từ giáo phận này sang giáo phận khác, trong khuôn khổ đối thoại toàn diện đã diễn ra trong nhiều năm.

Kho báu nở rộ

Phán đoán của Đức Giáo Hoàng Phanxicô thừa nhận những sự kiện thường bị bỏ qua trong rất nhiều phân tích về chủ đề "Trung Quốc-Vatican". Tuy nhiên, những sự kiện này đại diện cho la bàn mà Giám mục Rome và Tòa thánh tuân theo để gần gũi và tiếp cận hành trình của người Công Giáo Trung Quốc trong bối cảnh họ sống và làm chứng cho tình yêu của họ đối với Chúa Kitô.

Các Giám mục là những người kế vị các Tông đồ. Và Thỏa thuận với chính phủ Trung Quốc về việc bổ nhiệm các Giám mục liên quan đến bản chất thân mật của Giáo hội, với sứ mệnh tông đồ của Giáo hội và với những rạn nứt trong giáo hội đã chia rẽ giáo sĩ và giáo dân, cộng đồng và gia đình ở Trung Quốc trong những thập niên gần đây.

Các giám mục là những người truyền chức linh mục. Do đó, Thỏa thuận cũng liên quan đến tính hợp lệ và hiệu quả của các bí tích được cử hành tại các giáo xứ và nhà thờ của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Những điều thuộc về một phạm trù khác với lưới đọc chính trị thông thường.

Ý định của Đức Giáo Hoàng và Tòa thánh không phải là khẳng định vị thế tối cao của một trật tự chính trị. Nhiệm vụ của họ là củng cố anh chị em trong đức tin, an ủi họ và hỗ trợ họ trong hành trình cầu nguyện, công bố Tin Mừng và các công việc từ thiện, trong bối cảnh mà họ đang ở.

Tại Trung Quốc đại lục – Đức Hồng Y Luis Antonio Tagle, Phó Tổng trưởng Thánh bộ Truyền giáo giải thích – “có một mạng lưới sống động toàn diện về các lời cầu nguyện, phụng vụ, giáo lý và sáng kiến mục vụ được truyền cảm hứng trực tiếp từ Huấn quyền thông thường của Đức Giáo Hoàng. Đây là một mạng lưới đan xen với đời sống giáo hội hàng ngày của mỗi giáo phận Trung Quốc và các cộng đồng Công Giáo. Đây là một thực tế sống động và mãnh liệt của đức tin, sống hằng ngày và thể hiện sự hiệp thông đức tin với Đấng kế vị Thánh Phêrô và toàn thể Giáo hội hoàn vũ, ngay cả khi nó thường bị các phương tiện truyền thông bỏ qua khi họ nói về Công Giáo Trung Quốc”.

Bất chấp những hạn chế do bối cảnh chính trị và xã hội áp đặt, đời sống giáo hội tại Trung Quốc vẫn tiếp tục diễn ra bình thường, ngay cả trong các giáo phận đang lấy lại sự ổn định sau nhiều năm dài bất ổn và chia rẽ, sau những thay đổi đã trở nên khả thi nhờ cuộc đối thoại giữa Tòa thánh và các Cơ quan chính phủ.

Chỉ nhìn vào vài ngày gần đây, biên niên sử giáo hội địa phương đưa tin rằng Đức cha Joseph Shen Bin của Thượng Hải đã cử hành lễ rửa tội cho 41 người dự tòng vào Lễ Giáng sinh của Đức Trinh Nữ Maria trước sự chứng kiến của hơn 2,500 tín đồ. Đức cha Paul Xiao Zejiang của Giáo phận Quý Dương, người cũng cử hành Lễ Đức Mẹ Đồng Trinh, nhấn mạnh rằng trong 17 năm làm giám mục, "bất chấp những khó khăn, dưới sự bảo vệ của Mẹ Thiên Chúa và sự hướng dẫn của Chúa, tôi thường tìm thấy niềm an ủi trong cuộc sống của mình với tư cách là một mục tử".

Trong thời gian ở Giáo phận Sán Đầu, nhân dịp "Lễ hội Trăng tròn" (nhằm ngày 17 tháng 9), nhiều tình nguyện viên cùng với Đức cha Joseph Huang Bingzhang đã đến thăm Trung tâm Phục hồi chức năng, nơi cũng chào đón những người bị ảnh hưởng bởi bệnh phong, mang đến cho bệnh nhân những viên kẹo và những món quà khác đặc trưng của Lễ hội.

Đức Cha Huang, người được thụ phong mà không có lệnh của Đức Giáo Hoàng vào năm 2011, đã có thể trở lại hiệp thông toàn diện với Đức Giáo Hoàng vào năm 2018, với việc ký kết Thỏa thuận tạm thời về việc bổ nhiệm các Giám mục Trung Quốc.

Các công trình và cử chỉ cứu rỗi và chữa lành, lý do duy nhất cho mọi hoạt động của Giáo hội, có thể tiếp tục phát triển mạnh mẽ nếu chúng tìm được cách hợp pháp hóa chúng ở Trung Quốc ngày nay. Đây là kho báu mà Đức Giáo Hoàng trân trọng nhất. Trong sự hòa hợp trọn vẹn và an ủi với cảm thức đức tin của phần lớn người Công Giáo Trung Quốc.