LIÊN HIỆP ÂU CHÂU SẼ THƯƠNG THUYẾT VỚI THỔ-NHĨ-KỲ
Hội đồng Âu châu, gồm Tổng Thống Pháp và Thủ tuớng các quốc gia thành viên Liên hiệp Âu châu (viết ngắn : Liên hiệp), đã họp tại Bruxelles (Vương quốc Bỉ) từ tối thứ năm ngày 16.12.2004 để thảo luận về vấn đề Thổ-nhĩ-kỳ gia nhập Liên Hiệp. Thổ Nhĩ Kỳ muốn gia nhập Liên hiệp từ năm 1963 và trở thành ứng viên chính thức năm 1999, nhưng các vấn đề về lãnh tho, kinh tế và nhân quyền của nước này đã cản trở việc khởi động đàm phán gia nhập.
I. LÝ DO KHÔNG CHẤP NHẬN THỔ-NHĨ KỲ.
Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã bỏ phiếu xoá bỏ án tử hình trong thời bình từ tháng 8/2002. Lệnh đình hoãn án tử hình được thực thi ở nước này từ năm 1984. Thay vào đó là án chung thân mà không được hưởng ân xá.
Ngày 26.04.2002, Đức Hồng Y Francis Arinze, chủ tịch hội đồng tòa thánh về đối thoại liên tôn (Vatican) và ông Mehemt Nuri Yilmaz, chủ tịch ủy ban tôn giáo (Thổ-nhĩ-kỳ) đã ký thỏa thuận về đối thoại liên tôn.
Hội nhập nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ vào Liên hiệp là một công tác khó khăn. Dù nền kinh tế công nghiệp hoá đã tăng trưởng, với một khu vực tư nhân năng động, nhưng 40% công ăn việc làm vẫn còn là canh nông cổ truyền.
Hệ thống ngân hàng, mặc dầu đã có những cải tổ gần đây, nhưng vẫn còn bị coi là bất ổn so với tiêu chuẩn của Tây Âu.
Công nợ nhà nước vẫn còn rất nhiều và lạm phát cao gấp bốn lần khu vực Euro.
II. NHỮNG TUYÊN BỐ TRƯỚC HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH.
Ngoài ra, các dân biểu cũng yêu cầu Thổ-nhĩ-kỳ thừa nhận cuộc diệt chủng người Arménie năm 1915.
Nghị viện Âu châu nhấn mạnh việc mở cuộc thương lượng gia nhập không tự động dẫ tới việc chấp nhận vào Liên hiệp Âu châu. Thổ-nhĩ-kỳ hãy nắm lấùy cơ hội để tự quyết định
III HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH NGÀY 17.12.2004.
Phiên họp giữa Hội đồng Âu châu với ông Recep Tayyip Erdogan, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đã đặt dưới sự chủ tọa của ông Jan Peter Balkenende, Thủ tướng Hòa-lan, nước đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của Liên hiệp.
Các vị lãnh đạo Liên hiệp muốn Thổ-nhĩ-kỳ công nhận đảo Cyprus trước khi bắt đầu đàm phán. Chủ tịch Ủy hội Âu châu, cơ quan hành pháp của Liên Hiệp, ông Jose Manuel Barroso, cũng đã nhắc nhở Thổ Nhĩ kỳ rằng Cộng hòa Cyprus hiện là một thành viên của Liên hiệp Âu châu. Cyprus ngồi tại bàn hội nghị khi các cuộc thảo luận về việc gia nhập Liên hiệp khởi sự đối với Thổ Nhĩ Kỳ".
Hội đồng Âu châu đã đưa ra ý kiến khởi sự các cuộc đàm phán xin gia nhập Liên hiệp vào tháng 10 năm tới, nhưng Hội đồng cũng đã nhấn mạnh rằng chính phủ Ankara phải mở rộng những hiệp định về quan thuế hiện hữu của họ cho 10 thành viên mới của Liên Hiệp Âu Châu trong đó có Cyprus, như vậy tức là gián tiếp công nhận Chánh phủ nước này.
Các giới chức hiện diện trong phiên họp đã không cung cấp chi tiết về thoả thuận đạt được sau các cuộc đàm phán gay go giữa Liên hiệp Âu châu và Thổ-nhĩ-kỳ, điều mà cách đây vài ngày người ta nghĩ là không tưởng, nhất là khi Thổ-nhĩ-kỳ vẫn loại bỏ việc thừa nhận Cyprus. Hội đồng Âu châu cũng nói Liên hiệp sẽ giám sát chặt chẽ các cải cách mà Thổ-nhĩ-kỳ cần đạt tới để trở thành thành viên Liên hiệp.
Công cuộc đàm phán sẽ bắt đầu vào ngày 3 tháng 10 năm 2005 để xem xét việc Thổ-nhĩ-kỳ gia nhập Liên hiệp Âu châu. Thủ tướng Hà Lan Jan Peter Balkenede phát biểu tại cuộc họp báo sau hội nghị nói rằng : ‘Thổ-nhĩ-kỳ đã chọn định mệnh của Liên hiệp. Hôm nay, Thổ-nhĩ-kỳ và Liên hiệp Âu châu đã vượt qua một khó khăn đáng kể. Bây giờ, Thổ-nhĩ-kỳ có thể chứng tỏ những cam kết của họ đối với những giá trị nền tảng của Liên hiệp và gởi đi những tín hiệu rõ ràng và nhất quyết là họ mong muốn trở thành một thành viên chính thức của Liên hiệp Âu châu.’ Tiến trình nầy có thể kéo dài đến 15 năm, là để Thổ-nhĩ-kỳ có thể tham gia khối một cách chính thức, thế nhưng không đảm bảo là sẽ được.
Ông Tony Blair, Thủ tướng Anh quốc, tuyên bố rằng đây là bằng chứng trả lời cho những ai nói rằng có sự xung đột giữa các nền văn minh Thiên chúa giáo và Hồi giáo là sai. Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông Colin Powell, nói rằng chia sẻ các giá trị của Âu châu là bước tích cực giúp Thổ-nhĩ-kỳ tiến tới dân chủ và thịnh vượng.
Nhưng các lãnh đạo khác, như Tổng thống Jacques Chirac, Pháp quốc, đã nhấn mạnh rằng không đảm bảo là Thổ-nhĩ-kỳ sẽ được vào Liên hiệp Âu châu. Ông Jose Manuel Barroso, Chủ tịch Uỷ ban Âu châu, nhận xét: “Đây là một khởi đầu mới cho Liên hiệp và Thổ-nhĩ-kỳụ, chứ không phải là kết thúc một tiến trình”.
Như Tổng thống Pháp Jacques Chirac đã hứa sẽ đưa vấn đề này ra trưng cầu dân ý ở Pháp, Thủ tướng Áo Wofgang Schuessel, người đã từng phản đối sự kết nạp Thổ-nhĩ-kỳ, cũng cho biết Áo quốc cũng sẽ tiến hành trưng cầu dân ý. Theo cuộc thăm dò dân ý do viện OGM cho thấy 62% người Áo tuyên bố chống việc thu nhận Thổ-nhĩ-kỳ vào Liên hiệp, 28% nói khác, 10% thì không có ý kiến.
Hội đồng Âu châu đã có những quyết định khác liên quan đến việc kết nạp thành viêm mới :
HÀ-MINH THẢO
Hội đồng Âu châu, gồm Tổng Thống Pháp và Thủ tuớng các quốc gia thành viên Liên hiệp Âu châu (viết ngắn : Liên hiệp), đã họp tại Bruxelles (Vương quốc Bỉ) từ tối thứ năm ngày 16.12.2004 để thảo luận về vấn đề Thổ-nhĩ-kỳ gia nhập Liên Hiệp. Thổ Nhĩ Kỳ muốn gia nhập Liên hiệp từ năm 1963 và trở thành ứng viên chính thức năm 1999, nhưng các vấn đề về lãnh tho, kinh tế và nhân quyền của nước này đã cản trở việc khởi động đàm phán gia nhập.
I. LÝ DO KHÔNG CHẤP NHẬN THỔ-NHĨ KỲ.
- a. Thổ-nhĩ-kỳ không phải là một quốc gia Âu châu vì 95% lãnh thổ nằm trên phần đất Á châu, kể cả thủ đô, Ankara.
- b. Việc gia nhập của Thổ-nhĩ-kỳ vào Liên hiệp sẽ làm thay đổi tính chất Âu châu của Liên hiệp. Liên hiệp sẽ mất lý do chính đáng để trả lời từ chối các quốc gia ngoài Âu châu muốn gia nhập Liên hiệp, như các quốc gia láng giềng Maghreb.
- c. Sự ưng thuận gia nhập Thổ-nhĩ-kỳ sẽ dẫn Liên hiệp trở thành một ‘Âu châu không biên giới’ (Europe sans fontières). Với 30 hay 40 quốc gia, Liên hiệp sẽ biến thành một vùng tự do mậu dịch và chấm dứt tiến trình một Âu châu với những quyết định chung về chánh trị.
- d. Thổ-nhĩ-kỳ có dân số 70 triệu, đông nhất Âu châu, chiếm 15% dân số Liên hiệp. Do đó, Thổ-nhĩ-kỳ sẽ trở thành quốc gia có số dân biểu đông nhất tại Nghị viện Âu châu. Đồng thời, Thổ-nhĩ-kỳ cũng sẽ quyền Biều Quyết ‘nặng ký’ hơn các thành viên khác trong Hội đồng Tổng Trưởng.
- e. Thổ-nhĩ-kỳ hiện không đáp ứng các điều kiện để gia nhập Liên hiệp Âu châu. Tại nước nầy, sự độc lập của quyền Tư pháp không được tôn trọng, báo chí bị canh chừng, nhiều trường hợp đối xử phân biệt (nhứt là đối với giới trẻ và phụ nữ) và nhất là, Thổ-nhĩ-kỳ đã dùng quân lực để chiếm đóng một phần lãnh thổ một quốc gia thành viên Liên hiệp Âu châu, Cyprus (hay Chypre, tiếng Pháp).
- Cyprus bị chia đôi bởi cuộc xâm lăng, từ năm 1947, khi miền Bắc đảo quốc của quân lực Thổ-nhĩ-kỳ. Bắc Cyprus chỉ được thừa nhận bởi quốc gia duy nhất là Thổ-nhĩ-kỳ. Liện-hiệp-quốc đã thất bại trong việc hòa giải để Cyprus được thống nhất trước khi gia nhập Liên hiệp Âu châu ngày 01.05.2004. Hiện khoảng 25% dân số đảo Cyprus là người Thổ-nhĩ-kỳ và sống ở phía bắc hòn đảo.
- d. Ngoài ra, người ta đã chấp nhận sự hối hận của dân Đức về thãm trạng Shoah, ngày nay, người ta cũng muốn thấy sự nhận lỗi của người Thổ-nhĩ-kỳ trong cuộc tàn sát dân Arménie năm 1915.
Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã bỏ phiếu xoá bỏ án tử hình trong thời bình từ tháng 8/2002. Lệnh đình hoãn án tử hình được thực thi ở nước này từ năm 1984. Thay vào đó là án chung thân mà không được hưởng ân xá.
Ngày 26.04.2002, Đức Hồng Y Francis Arinze, chủ tịch hội đồng tòa thánh về đối thoại liên tôn (Vatican) và ông Mehemt Nuri Yilmaz, chủ tịch ủy ban tôn giáo (Thổ-nhĩ-kỳ) đã ký thỏa thuận về đối thoại liên tôn.
Hội nhập nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ vào Liên hiệp là một công tác khó khăn. Dù nền kinh tế công nghiệp hoá đã tăng trưởng, với một khu vực tư nhân năng động, nhưng 40% công ăn việc làm vẫn còn là canh nông cổ truyền.
Hệ thống ngân hàng, mặc dầu đã có những cải tổ gần đây, nhưng vẫn còn bị coi là bất ổn so với tiêu chuẩn của Tây Âu.
Công nợ nhà nước vẫn còn rất nhiều và lạm phát cao gấp bốn lần khu vực Euro.
II. NHỮNG TUYÊN BỐ TRƯỚC HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH.
- a. Hôm 14;12.2004, ông Recep Tayyip Erdogan, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ, đã tuyên bố, trước Quốc Hội: "Thổ-nhĩ-kỳ sẽ không ngần ngại trả lời 'không' nếu bị áp đặt những điều kiện bất khả chấp nhận". Tuy nhiên, ông Erdogan cho biết ông tin tưởng rằng Liên hiệp sẽ đồng ý mở cuộc đàm phán khi ông nói với đảng AK của ông: "Sau cuộc tranh luận từ 40 năm qua, chúng ta hy vọng Liên hiệp Âu châu sẽ công bố ngày đàm phán. Chúng ta muốn trở thành thành viên chính thức một cách vô điều kiện".
- b. Tối 15.12.2004, xuất hiện trên màn truyền hình đài TF1, ông Jacques Chirac, Tổng thống Pháp đã thuyết phục công luận Pháp (trong khoảng 70% người dân nước nầy chống sự gia nhập của Thổ-nhĩ-kỳ vào Liên hiệp) và đảng UMP cầm quyền của ông khi 71,80% thành viên Hội đồng toàn quốc (Conseil national) ước muốn Liên hiệp chỉ chấp thuận cho Thổ-nhĩ-kỳđược hưởng một qui chế sẽ được thành lập: Đối Tác Ưu Quyền (Partenariat Privilégié, một hình thức ‘tối huệ quốc’).
- Ông Chirac cũng e ngại sự kiện nầy sẽ được phe kêu gọi trả lời ‘Không (Non)’ nắm 1ấy vận động đồng bào trả lời ‘Không’ nhân dịp Trưng cầu Dân ý về Hiến Pháp Âu châu, dự định tổ chức vào mùa Xuân 2005. Do đó, khi trả lời với ký giả phỏng vấn, ông chỉ có thể nói: “Đồng ý, nhưng…”, tức Thổ-nhĩ-kỳ có thể gia nhập Liên hiệp Âu châu, nhưng phải đáp ứng các điều kiện đòi hỏi như Liên hiệp đã từng đặt cho các quốc gia khác trước đó. Tại Pháp có khoảng 400000 người Thổ-nhĩ-kỳ sinh sống.
- Quốc Hội Pháp, bằng đạo luật số 2001-70 ngày 29.01.2001, công nhận cuộc diệt chủng người Arménie năm 1915 cũng là chủ đề mà các chính đảng cũng như cộng đồng người Arménie cùng lên tiếng yêu cầu Tổng thống Chirac nêu lên với chánh phủ Thổ-nhĩ-kỳ.
- Cuộc thuyết giáo (opération pédagogique) của ông Chirac đã không khắc phục 56% người Pháp, theo thăm dò dân ý của viện IFOP cho Journal du Dimanche. 35% số người trả lời cho rằng chấp nhận những lý luận của Tổng thống. Cũng theo kết quả của cuộc thăm dò dân ý đó, 62% người được hỏi đã trả lời, theo ‘ý kiến cá nhân’, chống lại việc thu nhận Thổ-nhĩ-kỳ vào Liên hiệp, 33% trả lời trái lại và 6% không có ý kiến. (Cuộc thăm dò dân ý được thực hiện bằng điện thoại trong ngày 16 và 17.12.2004 với 421 người cho biết có xem hay nghe tường thuật cuộc phỏng vấn của ông Chiarac, từ một mẩu số 901 người đại diện cho dân số Pháp từ 18 tuổi trở lên).
- Các giới chức Thổ Nhĩ Kỳ đã cảm thấy thoải mái sau khi Tổng thống Pháp phát biểu trên truyền hình rằng quy chế thành viên của Thổ-nhĩ-kỳ là lợi ích lớn của Paris và Liên hiệp Âu châu. Báo chí Thổ-nhĩ-kỳ cũng đã cám ơn ông Chirac.
- c. Ngày 15.12.2004, Nghị viện Âu châu đã yêu cầu lãnh đạo 25 quốc gia gia thành viên chấp thuận tiến trình thương thảo để Thổ-nhĩ-kỳ gia nhập Liên hiệp và mong ước Ankara sớm thực hiện các cải cách dân chủ cũng như sớm công nhận Cộng hòa Cyprus.
Ngoài ra, các dân biểu cũng yêu cầu Thổ-nhĩ-kỳ thừa nhận cuộc diệt chủng người Arménie năm 1915.
Nghị viện Âu châu nhấn mạnh việc mở cuộc thương lượng gia nhập không tự động dẫ tới việc chấp nhận vào Liên hiệp Âu châu. Thổ-nhĩ-kỳ hãy nắm lấùy cơ hội để tự quyết định
III HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH NGÀY 17.12.2004.
Phiên họp giữa Hội đồng Âu châu với ông Recep Tayyip Erdogan, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ đã đặt dưới sự chủ tọa của ông Jan Peter Balkenende, Thủ tướng Hòa-lan, nước đang giữ chức Chủ tịch luân phiên của Liên hiệp.
Các vị lãnh đạo Liên hiệp muốn Thổ-nhĩ-kỳ công nhận đảo Cyprus trước khi bắt đầu đàm phán. Chủ tịch Ủy hội Âu châu, cơ quan hành pháp của Liên Hiệp, ông Jose Manuel Barroso, cũng đã nhắc nhở Thổ Nhĩ kỳ rằng Cộng hòa Cyprus hiện là một thành viên của Liên hiệp Âu châu. Cyprus ngồi tại bàn hội nghị khi các cuộc thảo luận về việc gia nhập Liên hiệp khởi sự đối với Thổ Nhĩ Kỳ".
Hội đồng Âu châu đã đưa ra ý kiến khởi sự các cuộc đàm phán xin gia nhập Liên hiệp vào tháng 10 năm tới, nhưng Hội đồng cũng đã nhấn mạnh rằng chính phủ Ankara phải mở rộng những hiệp định về quan thuế hiện hữu của họ cho 10 thành viên mới của Liên Hiệp Âu Châu trong đó có Cyprus, như vậy tức là gián tiếp công nhận Chánh phủ nước này.
Các giới chức hiện diện trong phiên họp đã không cung cấp chi tiết về thoả thuận đạt được sau các cuộc đàm phán gay go giữa Liên hiệp Âu châu và Thổ-nhĩ-kỳ, điều mà cách đây vài ngày người ta nghĩ là không tưởng, nhất là khi Thổ-nhĩ-kỳ vẫn loại bỏ việc thừa nhận Cyprus. Hội đồng Âu châu cũng nói Liên hiệp sẽ giám sát chặt chẽ các cải cách mà Thổ-nhĩ-kỳ cần đạt tới để trở thành thành viên Liên hiệp.
Công cuộc đàm phán sẽ bắt đầu vào ngày 3 tháng 10 năm 2005 để xem xét việc Thổ-nhĩ-kỳ gia nhập Liên hiệp Âu châu. Thủ tướng Hà Lan Jan Peter Balkenede phát biểu tại cuộc họp báo sau hội nghị nói rằng : ‘Thổ-nhĩ-kỳ đã chọn định mệnh của Liên hiệp. Hôm nay, Thổ-nhĩ-kỳ và Liên hiệp Âu châu đã vượt qua một khó khăn đáng kể. Bây giờ, Thổ-nhĩ-kỳ có thể chứng tỏ những cam kết của họ đối với những giá trị nền tảng của Liên hiệp và gởi đi những tín hiệu rõ ràng và nhất quyết là họ mong muốn trở thành một thành viên chính thức của Liên hiệp Âu châu.’ Tiến trình nầy có thể kéo dài đến 15 năm, là để Thổ-nhĩ-kỳ có thể tham gia khối một cách chính thức, thế nhưng không đảm bảo là sẽ được.
Ông Tony Blair, Thủ tướng Anh quốc, tuyên bố rằng đây là bằng chứng trả lời cho những ai nói rằng có sự xung đột giữa các nền văn minh Thiên chúa giáo và Hồi giáo là sai. Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông Colin Powell, nói rằng chia sẻ các giá trị của Âu châu là bước tích cực giúp Thổ-nhĩ-kỳ tiến tới dân chủ và thịnh vượng.
Nhưng các lãnh đạo khác, như Tổng thống Jacques Chirac, Pháp quốc, đã nhấn mạnh rằng không đảm bảo là Thổ-nhĩ-kỳ sẽ được vào Liên hiệp Âu châu. Ông Jose Manuel Barroso, Chủ tịch Uỷ ban Âu châu, nhận xét: “Đây là một khởi đầu mới cho Liên hiệp và Thổ-nhĩ-kỳụ, chứ không phải là kết thúc một tiến trình”.
Như Tổng thống Pháp Jacques Chirac đã hứa sẽ đưa vấn đề này ra trưng cầu dân ý ở Pháp, Thủ tướng Áo Wofgang Schuessel, người đã từng phản đối sự kết nạp Thổ-nhĩ-kỳ, cũng cho biết Áo quốc cũng sẽ tiến hành trưng cầu dân ý. Theo cuộc thăm dò dân ý do viện OGM cho thấy 62% người Áo tuyên bố chống việc thu nhận Thổ-nhĩ-kỳ vào Liên hiệp, 28% nói khác, 10% thì không có ý kiến.
Hội đồng Âu châu đã có những quyết định khác liên quan đến việc kết nạp thành viêm mới :
- a. Tiến trình đàm phán về việc kết nạp Croatia vào Liên hiệp sẽ bắt đầu vào ngày 17.03.2005, với điều kiện là nước này phải hợp tác đầy đủ với Toà án tội phạm chiến tranh Nam Tư cũ của Liên-hiệp-quốc.
- b. Romania và Bulgaria được mời ký các Hiệp ước vào những ngày 15 và 16.04.2005, trước khi gia nhập Liên hiệp được dự kiến vào ngày 01.01.2007.
- a. Hội đồng Âu châu đã tái xác ‘ý chí chánh trị’ của các thành viên Liên hiệp muốn thương thuyết với Trung Quốc về việc bỏ cấm vận vũ khí bán cho nước nầy, được áp đặt sau cuộc giải tán đẫm máu sinh viên biểu tình tại Thiên An môn.
- b. Hôm thứ sáu 17.12.2004, ông Kofi Annan Tổng Thư ký Liên hiệp quốc đã họp với Hội đồng Âu châu để tìm sự hậu thuẫn của Liên hiệp Âu châu dành cho kế hoạch mở rộng và cải tổ Liên hiệp quốc để cho các nước có thế lực vùng như Nhật và Ba Lan có ảnh hưởng nhiều hơn.
HÀ-MINH THẢO