Người xưa có câu: “Nhân vô thập toàn”, ý muốn nói trên đời không ai có thể tự hào rằng mình toàn chân, chí thiện và tuyệt mỹ. Bên cạnh, ngạn ngữ Pháp cũng nói: “Sai lầm là điều thông thường của con người” (l’erreur est humain). Nếu con người biết hành động của mình khuyết điểm, sai trái mà biết sửa chữa thì mới tiến bộ, bằng không thì tức gây cho mình nhiều hậu họa. Vì thế mà sách Nho đã dạy: “Không có cái hại nào lớn hơn bằng không chịu sửa mình “ để hướng đến “tu thân tích đức”.
Theo tinh thần Nho giáo, trình tự của con người phải theo nguyên tắc “tu, tề, trị, bình” – tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tu thân vốn là điều mà ai sinh ra và làm người đều phải thực hiện trước nhất. Vì tu thân là tự sửa mình. Có sửa mình thì mới gột rửa được thói hư tật xấu, mới xua đi được cái điêu ngoa quỷ quyệt để vươn tới cái hay, cái đẹp, làm lành, lánh dữ; biết phân biệt đâu là thiện, đâu là ác; đâu là chính, đâu là tà. Không biết sửa mình ắt sẽ tụt hậu và đi đến tự hủy diệt.
Từ những lý do căn bản nào mà sách Nho lại nó “Không có cái hại nào lớn bằng không chịu sửa mình”?. Đó là trải qua những kinh nghiệm thực tế từ những căn bản sau đây:
Một học sinh lười biếng không chịu làm bài mà thầy không bắt gặp dần sẽ sinh ra lười biếng nhiều hơn. Nếu thầy bắt gặp và khiển trách cậu ta mượn bài của bạn để chép, có khi được điểm nhỏ lại kêu điểm to. Và như thế cậu ta sẽ sinh ra lừa thầy, dối bạn; dối trên lừa dưới.
Người ăn cắp cũng thế, lúc đầu trộm vặt, lúc sau trộm nhiều. Từ chỗ ăn cắp sinh ra ăn cướp, ăn cướp thì kèm đánh đánh người và thậm chí giết người không gớm tay, khi một tồ chức ăn cướp “hùng hậu” thì chúng có thể hùng hổ ăn cướp giữa ban ngày. Bao nhiêu tội lỗi chất chồng, chúng biến thành con người hư đốn trong xã hội, biến thành quỷ dữ - những “Satan thời đại”.
Không chịu sửa mình sẽ mang đến nhiều thảm họa. Là người phải hết sức chú trọng việc sửa mình – tu thân. Làm thế nào để sửa mình?
Chúng ta phải thường xuyên kiểm điểm những sai lầm tức khắc với lòng can đảm và chân thành để sửa sai. Trình Tử ngày xưa đã dùng hai cái lọ, một lọ bỏ đậu trắng; một lọ bỏ đậu đen. Đậu trắng tượng trưng cho việc làm tốt, đậu đen tượng trưng cho việc làm xấu. Lúc đầu, lọ đậu đen nhiều hơn lọ đậu trắng, ông day dứt ăn năn, từ ý thức và thiện chí của ông, sau này lọ đậu trắng nhiều hơn đậu đen. Ngày nay, dù thất học hay có học, là người hãy nên soi tấm gương ấy. Không Tử sở dĩ trọng thầy Nhan Hồi, học trò của mình, vì thầy không phạm lỗi đến hai lần (bất nhị quá).
Muốn hình thành ý thức tự kiểm đạo đức, con người cần phải đọc, học những tấm gương luân lý. Những kẻ lười biếng, thất học thì hãy khiêm cung mà học gương thày Mạnh Tử. Một hôm, thày Mạnh Tử đang học bỏ về nhà, Mạnh mẫu đang dệt, bà liền lấy kéo cắt miếng vải làm hai. Thày Mạnh Tử liền hỏi: “Tại sao mẹ làm như vậy?”, Mạnh mẫu trả lời: “Khúc vải này bị cắt làm hai trở thành vô dụng. Con đi học mà bỏ dở giữa chừng chẳng khác gì tấm vải này”. Từ đó, Mạnh Tử chăm lo đèn sách. Nhờ biết tu thân mà thầy Mạnh đã trở thành bậc đại hiền trong thiên hạ.
Muốn tu thân, con người cần phải biết lắng nghe những lời xây dựng của những người xung quanh. Các vị vua xưa để đất nước hư vong cũng vì không nghe những khuyên can của các bậc trung thần, mà lại đi nghe lời dua nịnh của những gian thần rồi đưa thân mình vào vòng tội lỗi, nhân dân lầm than, đất nước suy vi. Quanh ta, có biết bao bậc hiền tài đáng làm thầy ta, không nên vì giấu dốt. tự ái, ích kỷ mà bỏ qua. Vì đó là động lực giúp ta tu thân một cách hữu hiệu nhất.
Bên cạnh, chúng ta còn phải biết chuyển hướng hoạt động lợi ích cho dân, cho nước – cho đời. Nếu chỉ vì lợi ích cá nhân dễ sinh ra ích kỷ, tự tư tự lợi, biến của chung thành của riêng. Đó là nguồn gốc của tự hủy bản thân, một khái niệm rộng hơn là cả một triều đại. Trái lại, nếu con người biết xả thân làm việc cho lợi ích chung, cho dân, cho nước, cho dân tộc – quốc gia thì sẽ gặt hái được những đức tính cao quí của lòng vị tha, tình nhân loại làm cho đời mình thêm phần thanh cao, đất nước hưng thịnh.
Tại sao làm người phải tu thân? Vì để tích đức cho mình, cho người và cho con cháu về sau. Chúa Giê-su xưa đã phán dạy: “Hãy yêu thương người khác như chính bản thân mình”, hoặc đức Phật đã chủ trương “từ bi, bác ái”. Chúa và Phật đã nêu cao tinh thần từ bi và bác ái, xả thân cho hạnh phúc loài người, mở rộng lòng yêu thương nhân loại.
Công bằng và bác ái là những tiêu chuẩn để làm NGƯỜI và cũng để xây dựng xã hội. Một xã hội mà nơi đó không có cường quyền và bạo lực, dùi cui và lựu đạn để thực hiện công bằng và chân lý. Vậy muốn “tích đức” phải nói cho hay, làm cho phải - hệ quả của “tu thân”.
“Nói” là phát biểu ý kiến bộc lộ thái độ, tâm tình của mình về một vấn đề nào đó. “Làm” là thực hiện những điều đã nói thành hành động cụ thể, thiết thực. Người Việt Nam thường nói: “Lời nói phải đi đôi với việc làm”. Lời hay mà việc làm không phải, hay lời nói tốt mà hành động bỉ ổi thì làm sao mà “tích đức”. Bởi thế sách Tố thư có dạy “nói cho hay, làm cho phải” thế mới là “tu thân tích đức”.
Vậy thế nào là lời nói hay?
Ngược dòng lịch sử, ta vẫn vẳng nghe lời của bà Triệu: “Ta muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp làn sóng dữ, chém cá tràng kình ở biển Đông, quét sạch bờ cõi để cứu dân ra khỏi nơi đắm đuối, chứ không thèm bắt chước người đời cúi đầu còng lưng làm tỳ thiếp người ta”.
Xưa, vua nước Tấn cấm cố được Loan Danh, còn Loan Phường là con thì chạy thoát. Vua luôn lo lắng hậu họa. Một hôm, nhà vua đi du thuyền hỏi người lái thuyền Loan Phường giờ ở đâu, người lái thuyền trả lời: “Nếu nhà vua biết chăm lo, sửa sang chính sách, trong được lòng quan, ngoài thuận lòng dân thì con cháu nhà Loan còn làm gì được. Nếu nhà vua không chăm lo sửa sang chính sách thì nay cả những người ngồi trong thuyền này ai cũng là con cháu nhà Loan cả”. Vua khen chí lý, nhà vua quyết tâm thay đổi và chăm lo chính sách, nước Tấn chả mấy chốc mà cường thịnh. Quả một lời nói hay có thể cứu vãn cả một tiền đồ quốc gia, dân tộc.
Xét đến việc làm, thì ai là người mà không thể không ca ngợi Bá Lạc đài của vua Trụ, Cô Tô đài của Ngô Phù Sai; ai mà không ca than, lên án cái hung tàn, bạo ngược; ác ôn, côn đồ của vua Kiệt, chính sách đốt sách, chôn học trò, và công cuộc xây dựng Vạn lý trường thành của Tần Thủy Hoàng?
Đó là những công trình xây dựng bằng xương máu của nhân dân để mưu lấy “cái vui suốt sáng, trận cười thâu đêm” cho nhà vua; thỏa mãn cái độc tài, chuyên chế, ý thức nghi kỵ, hiềm thù của nhà vua. Những chương trình ấy có qui mô thật, nhưng chỉ mua được căm hờn, thù oán, đẩy nhà Thương, nhà Hạ, nhà Tần vào chốn bại vong!
Lịch sử Việt Nam còn nhãn tiền một Lê ngọa triều róc mía trên đầu nhà sư, thả người vào vạc dầu, chuồng cọp, hoang dâm vô độ đã mở đầu cho sự sụp đổ của nhà tiền Lê. Một Lê Tương Dực lập Cửu Trùng đài, xây nhà trăm nóc, tư thông với cung nhân tiền triều đã dẫn đến sự sụp đổ tất yếu thời hâu Lê. Hiển nhiên, hành động sai tất gây ra những hiểm họa không lường cho giang sơn, tổ quốc – không tu thân tất phải thất đức, thậm chí đến đời sau, “đời cha ăn mặn, đời con khát nước”.
Nhưng thế nào là lời nói hay? Lời nói hay khác với lời nói khéo. Lời nói hay luôn hàm ẩn ý đẹp, chân thành không ác ý, lời nói trên căn bản ĐỨC và THIỆN; còn lời nói khéo dụng ý nịnh bợ, không xây dựng, dựa trên căn bản điêu ngoa, dối trá. Vì thế, hãy cảnh giác phân biệt giữa lời nói hay và lời nói khéo. Nhưng cũng có trường hợp lời nói vừa hay lại vừa khéo. Đó là lời nói phát xuất đến tuyệt đối của chân thành xây dựng.
Và thế nào là làm phải? Làm phải là việc làm trước nhất có lợi cho tha nhân, rồi đến xã hội, quốc gia. Khi hành động phải lắng nghe tiếng nói của lương tâm. Việc làm theo đừng ngay nẻo chính, lương tâm thanh thản, thoải mái; việc làm thất nhân ác đức, lương tâm cắn rứt, âu sầu – vì bị phán xét bởi tóa án lương tâm và sẽ bị trả giá.
Không Tử đã nói: “Hàm huyết phún nhân, tiên ô ngã khẩu” – ngậm máu phun người, máu dơ miệng mình. Câu nói muốn chỉ cho con người thấy sự liên quan giữa lời nói và việc làm để “tu thân tích đức”. Mồm leo lẻo những lời bẩn thỉu, vu oan giá họa, không can đảm nhận sai trái của mình vu vạ cho người khác. Những điều đó do đâu? Phải chăng từ tri thức thô thiển, dốt nát, mà tứ chi phát triển để dương oai thị lực, tác oai, tác quái đàn áp người hiền.
Trong “Gia huấn ca”, Nguyễn Trãi đã khuyên:
“Dù xây chín đợt phù đồ,
Không bằng làm phước cứu cho một người”
Làm đường, bắc cầu, những công tác xã hội đều là những việc phải, việc tốt. Nhưng cứu người, tôn trọng mạng sống con người là cao cả. Ai mà lại đi đánh người – người mình, hỏi chăng còn là nhân tính hay thú tính.
Một nhà triết học Đông phương đã nói: “Lời hay, việc phải ví như viên gạch, xây dựng con người lên cao; lời sai, việc quấy ví như con sâu, con mọt phá hủy con người đến tàn lụi”, chí lý thay! Con người ta ở đời bị chi phối đến tột đỉnh. Nói dối mãi trở thành quen miệng, phá phách mãi trở thành quen tay. Cần phải tu thân, làm điều hay, lẽ phải. Đó là chất sát trùng để thanh tẩy tâm hồn và trí tuệ. Hãy một lúc tĩnh tại để tìm về thiên lương.
Chúng ta cũng phải nhận rõ rằng “nói hay và làm phải là hai việc phải làm để tu thân tích đức”. Trước những sai trái, cường quyền và bạo lực, ta không thể ngậm miệng không nói; trói tay không làm mà tu thân được, mà tích đức được. Ta phải nói, phải hành động để đòi bình đẳng và công lý. An bình không phải tự nhiên sẵn đến, đương nhiên thỏa mãn; không bao giờ có sự bình yên không chiến đấu. Chúng ta hãy tự vấn có bao giờ có một sự tự do không trải qua gian nan, thử thách. An bình là mục tiêu của mọi hoạt động, mọi nỗ lực hiệp thông.
Theo tinh thần Nho giáo, trình tự của con người phải theo nguyên tắc “tu, tề, trị, bình” – tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tu thân vốn là điều mà ai sinh ra và làm người đều phải thực hiện trước nhất. Vì tu thân là tự sửa mình. Có sửa mình thì mới gột rửa được thói hư tật xấu, mới xua đi được cái điêu ngoa quỷ quyệt để vươn tới cái hay, cái đẹp, làm lành, lánh dữ; biết phân biệt đâu là thiện, đâu là ác; đâu là chính, đâu là tà. Không biết sửa mình ắt sẽ tụt hậu và đi đến tự hủy diệt.
Từ những lý do căn bản nào mà sách Nho lại nó “Không có cái hại nào lớn bằng không chịu sửa mình”?. Đó là trải qua những kinh nghiệm thực tế từ những căn bản sau đây:
Một học sinh lười biếng không chịu làm bài mà thầy không bắt gặp dần sẽ sinh ra lười biếng nhiều hơn. Nếu thầy bắt gặp và khiển trách cậu ta mượn bài của bạn để chép, có khi được điểm nhỏ lại kêu điểm to. Và như thế cậu ta sẽ sinh ra lừa thầy, dối bạn; dối trên lừa dưới.
Người ăn cắp cũng thế, lúc đầu trộm vặt, lúc sau trộm nhiều. Từ chỗ ăn cắp sinh ra ăn cướp, ăn cướp thì kèm đánh đánh người và thậm chí giết người không gớm tay, khi một tồ chức ăn cướp “hùng hậu” thì chúng có thể hùng hổ ăn cướp giữa ban ngày. Bao nhiêu tội lỗi chất chồng, chúng biến thành con người hư đốn trong xã hội, biến thành quỷ dữ - những “Satan thời đại”.
Không chịu sửa mình sẽ mang đến nhiều thảm họa. Là người phải hết sức chú trọng việc sửa mình – tu thân. Làm thế nào để sửa mình?
Chúng ta phải thường xuyên kiểm điểm những sai lầm tức khắc với lòng can đảm và chân thành để sửa sai. Trình Tử ngày xưa đã dùng hai cái lọ, một lọ bỏ đậu trắng; một lọ bỏ đậu đen. Đậu trắng tượng trưng cho việc làm tốt, đậu đen tượng trưng cho việc làm xấu. Lúc đầu, lọ đậu đen nhiều hơn lọ đậu trắng, ông day dứt ăn năn, từ ý thức và thiện chí của ông, sau này lọ đậu trắng nhiều hơn đậu đen. Ngày nay, dù thất học hay có học, là người hãy nên soi tấm gương ấy. Không Tử sở dĩ trọng thầy Nhan Hồi, học trò của mình, vì thầy không phạm lỗi đến hai lần (bất nhị quá).
Muốn hình thành ý thức tự kiểm đạo đức, con người cần phải đọc, học những tấm gương luân lý. Những kẻ lười biếng, thất học thì hãy khiêm cung mà học gương thày Mạnh Tử. Một hôm, thày Mạnh Tử đang học bỏ về nhà, Mạnh mẫu đang dệt, bà liền lấy kéo cắt miếng vải làm hai. Thày Mạnh Tử liền hỏi: “Tại sao mẹ làm như vậy?”, Mạnh mẫu trả lời: “Khúc vải này bị cắt làm hai trở thành vô dụng. Con đi học mà bỏ dở giữa chừng chẳng khác gì tấm vải này”. Từ đó, Mạnh Tử chăm lo đèn sách. Nhờ biết tu thân mà thầy Mạnh đã trở thành bậc đại hiền trong thiên hạ.
Muốn tu thân, con người cần phải biết lắng nghe những lời xây dựng của những người xung quanh. Các vị vua xưa để đất nước hư vong cũng vì không nghe những khuyên can của các bậc trung thần, mà lại đi nghe lời dua nịnh của những gian thần rồi đưa thân mình vào vòng tội lỗi, nhân dân lầm than, đất nước suy vi. Quanh ta, có biết bao bậc hiền tài đáng làm thầy ta, không nên vì giấu dốt. tự ái, ích kỷ mà bỏ qua. Vì đó là động lực giúp ta tu thân một cách hữu hiệu nhất.
Bên cạnh, chúng ta còn phải biết chuyển hướng hoạt động lợi ích cho dân, cho nước – cho đời. Nếu chỉ vì lợi ích cá nhân dễ sinh ra ích kỷ, tự tư tự lợi, biến của chung thành của riêng. Đó là nguồn gốc của tự hủy bản thân, một khái niệm rộng hơn là cả một triều đại. Trái lại, nếu con người biết xả thân làm việc cho lợi ích chung, cho dân, cho nước, cho dân tộc – quốc gia thì sẽ gặt hái được những đức tính cao quí của lòng vị tha, tình nhân loại làm cho đời mình thêm phần thanh cao, đất nước hưng thịnh.
Tại sao làm người phải tu thân? Vì để tích đức cho mình, cho người và cho con cháu về sau. Chúa Giê-su xưa đã phán dạy: “Hãy yêu thương người khác như chính bản thân mình”, hoặc đức Phật đã chủ trương “từ bi, bác ái”. Chúa và Phật đã nêu cao tinh thần từ bi và bác ái, xả thân cho hạnh phúc loài người, mở rộng lòng yêu thương nhân loại.
Công bằng và bác ái là những tiêu chuẩn để làm NGƯỜI và cũng để xây dựng xã hội. Một xã hội mà nơi đó không có cường quyền và bạo lực, dùi cui và lựu đạn để thực hiện công bằng và chân lý. Vậy muốn “tích đức” phải nói cho hay, làm cho phải - hệ quả của “tu thân”.
“Nói” là phát biểu ý kiến bộc lộ thái độ, tâm tình của mình về một vấn đề nào đó. “Làm” là thực hiện những điều đã nói thành hành động cụ thể, thiết thực. Người Việt Nam thường nói: “Lời nói phải đi đôi với việc làm”. Lời hay mà việc làm không phải, hay lời nói tốt mà hành động bỉ ổi thì làm sao mà “tích đức”. Bởi thế sách Tố thư có dạy “nói cho hay, làm cho phải” thế mới là “tu thân tích đức”.
Vậy thế nào là lời nói hay?
Ngược dòng lịch sử, ta vẫn vẳng nghe lời của bà Triệu: “Ta muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp làn sóng dữ, chém cá tràng kình ở biển Đông, quét sạch bờ cõi để cứu dân ra khỏi nơi đắm đuối, chứ không thèm bắt chước người đời cúi đầu còng lưng làm tỳ thiếp người ta”.
Xưa, vua nước Tấn cấm cố được Loan Danh, còn Loan Phường là con thì chạy thoát. Vua luôn lo lắng hậu họa. Một hôm, nhà vua đi du thuyền hỏi người lái thuyền Loan Phường giờ ở đâu, người lái thuyền trả lời: “Nếu nhà vua biết chăm lo, sửa sang chính sách, trong được lòng quan, ngoài thuận lòng dân thì con cháu nhà Loan còn làm gì được. Nếu nhà vua không chăm lo sửa sang chính sách thì nay cả những người ngồi trong thuyền này ai cũng là con cháu nhà Loan cả”. Vua khen chí lý, nhà vua quyết tâm thay đổi và chăm lo chính sách, nước Tấn chả mấy chốc mà cường thịnh. Quả một lời nói hay có thể cứu vãn cả một tiền đồ quốc gia, dân tộc.
Xét đến việc làm, thì ai là người mà không thể không ca ngợi Bá Lạc đài của vua Trụ, Cô Tô đài của Ngô Phù Sai; ai mà không ca than, lên án cái hung tàn, bạo ngược; ác ôn, côn đồ của vua Kiệt, chính sách đốt sách, chôn học trò, và công cuộc xây dựng Vạn lý trường thành của Tần Thủy Hoàng?
Đó là những công trình xây dựng bằng xương máu của nhân dân để mưu lấy “cái vui suốt sáng, trận cười thâu đêm” cho nhà vua; thỏa mãn cái độc tài, chuyên chế, ý thức nghi kỵ, hiềm thù của nhà vua. Những chương trình ấy có qui mô thật, nhưng chỉ mua được căm hờn, thù oán, đẩy nhà Thương, nhà Hạ, nhà Tần vào chốn bại vong!
Lịch sử Việt Nam còn nhãn tiền một Lê ngọa triều róc mía trên đầu nhà sư, thả người vào vạc dầu, chuồng cọp, hoang dâm vô độ đã mở đầu cho sự sụp đổ của nhà tiền Lê. Một Lê Tương Dực lập Cửu Trùng đài, xây nhà trăm nóc, tư thông với cung nhân tiền triều đã dẫn đến sự sụp đổ tất yếu thời hâu Lê. Hiển nhiên, hành động sai tất gây ra những hiểm họa không lường cho giang sơn, tổ quốc – không tu thân tất phải thất đức, thậm chí đến đời sau, “đời cha ăn mặn, đời con khát nước”.
Nhưng thế nào là lời nói hay? Lời nói hay khác với lời nói khéo. Lời nói hay luôn hàm ẩn ý đẹp, chân thành không ác ý, lời nói trên căn bản ĐỨC và THIỆN; còn lời nói khéo dụng ý nịnh bợ, không xây dựng, dựa trên căn bản điêu ngoa, dối trá. Vì thế, hãy cảnh giác phân biệt giữa lời nói hay và lời nói khéo. Nhưng cũng có trường hợp lời nói vừa hay lại vừa khéo. Đó là lời nói phát xuất đến tuyệt đối của chân thành xây dựng.
Và thế nào là làm phải? Làm phải là việc làm trước nhất có lợi cho tha nhân, rồi đến xã hội, quốc gia. Khi hành động phải lắng nghe tiếng nói của lương tâm. Việc làm theo đừng ngay nẻo chính, lương tâm thanh thản, thoải mái; việc làm thất nhân ác đức, lương tâm cắn rứt, âu sầu – vì bị phán xét bởi tóa án lương tâm và sẽ bị trả giá.
Không Tử đã nói: “Hàm huyết phún nhân, tiên ô ngã khẩu” – ngậm máu phun người, máu dơ miệng mình. Câu nói muốn chỉ cho con người thấy sự liên quan giữa lời nói và việc làm để “tu thân tích đức”. Mồm leo lẻo những lời bẩn thỉu, vu oan giá họa, không can đảm nhận sai trái của mình vu vạ cho người khác. Những điều đó do đâu? Phải chăng từ tri thức thô thiển, dốt nát, mà tứ chi phát triển để dương oai thị lực, tác oai, tác quái đàn áp người hiền.
Trong “Gia huấn ca”, Nguyễn Trãi đã khuyên:
“Dù xây chín đợt phù đồ,
Không bằng làm phước cứu cho một người”
Làm đường, bắc cầu, những công tác xã hội đều là những việc phải, việc tốt. Nhưng cứu người, tôn trọng mạng sống con người là cao cả. Ai mà lại đi đánh người – người mình, hỏi chăng còn là nhân tính hay thú tính.
Một nhà triết học Đông phương đã nói: “Lời hay, việc phải ví như viên gạch, xây dựng con người lên cao; lời sai, việc quấy ví như con sâu, con mọt phá hủy con người đến tàn lụi”, chí lý thay! Con người ta ở đời bị chi phối đến tột đỉnh. Nói dối mãi trở thành quen miệng, phá phách mãi trở thành quen tay. Cần phải tu thân, làm điều hay, lẽ phải. Đó là chất sát trùng để thanh tẩy tâm hồn và trí tuệ. Hãy một lúc tĩnh tại để tìm về thiên lương.
Chúng ta cũng phải nhận rõ rằng “nói hay và làm phải là hai việc phải làm để tu thân tích đức”. Trước những sai trái, cường quyền và bạo lực, ta không thể ngậm miệng không nói; trói tay không làm mà tu thân được, mà tích đức được. Ta phải nói, phải hành động để đòi bình đẳng và công lý. An bình không phải tự nhiên sẵn đến, đương nhiên thỏa mãn; không bao giờ có sự bình yên không chiến đấu. Chúng ta hãy tự vấn có bao giờ có một sự tự do không trải qua gian nan, thử thách. An bình là mục tiêu của mọi hoạt động, mọi nỗ lực hiệp thông.